کاربرد هیومیک اسید
مقدمه
اسید هیومیک ترکیبی از مواد هوموس دار می باشد که از تجزیه بیولوژیکی هر گونه پسماند های آلی به دست می آید. هیومیک اسید ترکیبی از برخی اسیدی ها ، کربوکسیل و ترکیبات فنولات بوده و در نتیجه خاصیت های شناخته شده اسید های پایه را ندارد بلکه به دلیل اندک pH اسیدی (۳٫۸ تا ۵) و اینکه دارای ترکیبات هوموس است ، آن را اسید هیومیک می نامند. ترکیبات هوموسی همچون هیومیک و فولویک به عنوان کود کشاورزی آلی در زراعت استفاده داشته و در دو فاز جامد و مایع تولید می شود.
هیومیک اسید چیست؟
مواد هیومیکی جزء کود های آلی بوده و از نوعی خاکستر معدنی به نام لئوناردیت Leonardite به دست می آیند. تولید این مواد از طریق تجزیه پسماند های کشاورزی در داخل خاک و در شرایط خاص بیولوژیکی انجام می شود. کود اسید هیومیک دارای رنگ تیره (معمولا قهوه تیره یا سیاه رنگ) است و مواد ضروری و مفیدی همچون گوگرد ، ازت ، فسفر ، کلسیم و ریز مغذی های فلزی را در خود دارد. کود هیومیک با تحریک گیاهان به ریشه زایی ، قدرت دسترسی آن ها به مواد مغذی خاک را بهبود می بخشد. گسترش شبکه ریشه ها موجب جذب بیشتر مواد آلی و معدنی از خاک توسط گیاه شده و رشد و محصول دهی آن را تسریع می نماید. به دلیل اینکه خاک کشاورزی بیشتر مناطق ایران خشک است و میزان مواد هیومیکی در آن اندک ، بنابراین با کود دهی زمین ها می تواند عناصر لازم مثل کلسیم ، پتاسیم ، فسفر ، نیتروژن و گوگرد بیشتری در اختیار گیاهان قرار داد.
امروزه بخش کشاورزی در کشور های پیشرفته پی به اهمیت استفاده از مواد هیومیکی Humic substance برده اند. بیشترین میزان مصرف آن در قاره اروپا است. با توجه به خشک بوده زمین های کشاورزی در ایران ، اهمیت استفاده از اسید هیومیک در کشاورزی و باغداری پر رنگ تر شده است.
مشخص ترین و ملموس ترین تاثیر هیومیک اسید در کشاورزی ، افزایش میزان ریشه زایی گیاهان و درختان است. با توجه به اینکه ریشه های بیشتر و قوی تر به معدنی جذب هر چه بیشتر مواد غذایی خاک است بنابراین هیومیک اسید ، غذا رسانی به گیاهان را افزایش می دهد. همچنین این ماده می تواند شرایط مکانیکی خاک را بهبود بخشیده و رنگ آن را تیره تر کند که موجب جذب بیشتر انرژی خورشید و آبرسانی و هوا رسانی بهتر به ریشه ها می شود.
مکانیسم و عملکرد هیومیک اسید دو طرفه بوده و به طریق بهبود تبادل کاتیونی است به این صورت که از طرفی با روش هایی نظیر کلاته سازی ، دفع سدیم ، کاهش فعالیت میکروارگانیسم های مضر و بهبود شرایط خاک موجب افزایش جذب مواد موجود در خاک شده و طرف دیگر با افزایش تولید اسید نوکلئیک ها و پروتئین ها ، جذب دیواره سلولی گیاهان را افزایش می دهد.
هیومیک اسید بر خلاف اکثر کود های شیمیایی ، دارای پویایی و پایداری بالایی در خاک است و به دلیل اینکه بر اثر فعالیت باکتری های مفید تولید شده است ، فقط اجازه تکثیر میکروارگانیسم های مفید برای گیاهان را در خاک می دهد.
چرا کود اسید هیومیک ؟
گیاهان ما برای زندگی خود در خاک نیاز به یکسری فعالیت‌های بیولوژیکی دارند و وقتی که گیاه شما در یک خاک فقیر کاشته شود.
وقتی می گوییم یک خاک فقیر است لزوما منظورمان این نیست که مواد مغذی مثل فسفر و پتاسیم در آن کم است. ممکن است مواد غذایی به اندازه کافی باشند اما میزان فعالیت بیولوژیکی بسیار محدود باشد و انتقال مواد غذایی به گیاه ضعیف باشد. پس در کنار خرید کود های کشاورزی حتما به فعالیت بیولوژیکی خاک نیز دقت کنید.
خاکی از نظر زندگی بیولوژیکی بسیار غنی هست که میکروارگانیسم های خوبی داشته باشد و مواد آلی ارگانیک در آن به اندازه کافی باشد.
وقتی که ما مدت زیادی برای استفاده خاک ها در خانه از سموم مختلفی استفاده می کنیم و آنها را استریل می کنیم، متاسفانه خاک بسیار فقیر می‌شود اما برای اینکه این زندگی بیولوژیکی را به خاک برگردانیم احتیاج داریم که از اسیدهیومیک استفاده کنیم.
فواید هیومیک اسید برای خاک
اسید هیومیک ها به خاک ما این قدرت را می دهند که زندگی بیولوژیک خود را وسعت بدهند و خاک اصطلاحا خاک زنده ای باشد.کود هیومیک اسیدها علاوه بر اینکه زندگی میکروارگانیسمی خاک ما را ارتقا می دهند و خاک ما را تبدیل به یک خاک زنده می کنند ph خاک ما را هم نزدیک به ۶ می کنند این ph پایین آوردن هیومیک اسید از مهمترین کار آن برای ماست.چون تقریبا اکثریت عناصری که ما توی خاک احتیاج داریم برای رشد گیاهان در بازه بین شش تا شش و نیمِ اسیدیته ی خاک حل می شوند و کود هیومیک اسید تقریباً این بازه ph را برای خاک ما فراهم می کند یعنی خاک ما را تقریباً اسیدی می کند فلذا موجب می شود اکثر ریزمغذی ها حل شده و آهسته آهسته در اختیار ریشه ها قرار بگیرند.
- افزایش جذب مواد مغذی
- افزایش ظرفیت نگه داشت آب در خاک
- بهبود ساختار کلی خاک
- تحریک فعالیت‌های میکروبی (میکروارگانیسم‌ها)
- تنظیم pH خاک
- حذف مواد سمی از خاک (ناشی از استفاده بی‌رویه از کود‌های شیمیایی)
- کمک به حذف کلروسیس آهن (کلروز) با افزایش جذب آهن
- بهبود سلامت کلی گیاه از طریق مقاوم‌سازی آن در مقابل آفات و بیماری‌ها
- تحریک رشد ریشه که حجم محصول را افزایش می‌دهد.
- افزایش جوانه‌زنی
روش استفاده از هیومیک اسید
استفاده در خاک
هیومیک اسید باعث می‌شود مواد مغذی خاک برای گیاه دردسترس‌تر باشند .موادی که شاید درغیراین‌صورت اصلاً در دسترس گیاه قرار نگیرند. اما دقیقاً چگونه؟ همه‌چیز از ترکیب آلی اسیدها شروع می‌شود. هیومیک اسید به‌طور طبیعی اکسید هست و در نتیجه بار منفی دارند. بنابراین یون‌های مثبت که با نام «کاتیون‌ها» نیز خوانده می‌شوند به این مولکول‌های بزرگ جذب و به آنها متصل می‌شوند. این «ظرفیت تبادل کاتیون» ویژگی منحصربه‌فرد و به‌شدت سودمند هیومیک اسید است. و بسیاری از مواد مغذی موردنیاز گیاه – مثل منیزیم، کلسیم، آهن و موادمعدنی جزئی دیگر – بار مثبت دارند. بنابراین این مواد مغذی در حضور هیومیک اسید از خاک جدا شده و به هیومیک اسید می‌پیوندند. آنگاه می‌توانند در گام بعدی به دستگاه ریشه‌ای گیاه منتقل شوند.
دستگاه‌های ریشه‌ای نیز بار منفی دارند ولی بار منفی آنها از بار منفی هیومیک اسیدها قوی‌تر است. بنابراین یون‌های مثبت متصل به هیومیک اسید آزاد می‌شوند تا جذب گیاه گردند. بدون این سیستم حیاتی بسیاری از مواد مغذی در خاک محبوس می‌مانند و در دسترس گیاهی که قرار است آن را کوددهی و پربار سازند قرار نمی‌گیرند.
محلول‌پاشی
هیومیک اسید فقط برای استفاده در خاک سودمند نیست؛ هنگام محلول‌پاشی همراه با فولویک اسید که مولکول‌هایی آلی با زنجیره‌های کوتاه‌تری هستند نیز مفید و قابل‌استفاده هستند. هیومیک اسید برای افزایش نفوذپذیری دیواره سلولی گیاهان واجب و حیاتی هست. مواد مغذی که اغلب توسط فولویک‌اسید (این مواد کیلیت‌‌ساز‌های خوبی هستند) حمل می‌شوند پس از افزایش نفوذپذیری غشاهای سلولی راحت‌تر به گیاه وارد می‌شوند.
چند نوع کود هیومیک وجود دارد
ترکیبات هیومیکی بسیار گسترده هستند و انواع گوناگونی دارند. برخی تیره و برخی روشن بوده و برخی دارای مولکول های بزرگ و سنگین و بعضی از مولکول های ریز و قابل جذب تشکیل شده اند. اما به دلیل اندک خاصیت اسیدی این ماده (البته بسیار متفاوت از اسید های معدنی) این ترکیبات را به طور کلی هیومیک اسید می نامند. نوع معدنی و موجود در طبیعت آن که لئوناردیت نام دارد ، بسیار دیر جذب بوده و در آب حل نمی شود به همین علت آن را هیومیک غیر فعال می نامند. اما نوع دیگر که به روش سنتزی و از طریق استخراج آن از لئوناردیت و توسط مواد شیمیایی صورت می گیرد ، به دلیل انحلال پذیری سریع در آب و جذب ماثر توسط گیاهان ، هیومیک فعال نامیده می شود. انواع هیومیک فعال سنتزی عبارتند از:
اسید هیومیک گرانوله
این ماده از ترکیب هیومیک با مواد چسبناک معدنی نظیر بنتونیت تولید می شود و معمولا خلوص و قیمت ارزان تری دارد. خلوص این محصول حدود ۵ تا ۳۰ درصد است و انحلال پذیری کندی در آب دارد.
هیومیک اسید مایع
این محصول کاملا آماده استفاده است و به روش آبیاری یا محلول پاشی مورد مصرف کشاورزی قرار می گیرد. در این محصول امکان ترکیب با دیگر مواد مغذی نظیر ازت ، پتاس و فسفات به همراه کود های کامل ، NPK و کود های سیاه و سفید وجود دارد تا بتوان تمام نیاز غذایی گیاه را تامین نمود. خلوص هیومیک مایع بیش از ۱۰ تا ۱۲ درصد نیست در غیر این صورت ته نشین می شود و چنانچه در سیستم آبیاری قطره بکار رود باعث گرفتگی و انسداد نازل ها خواهد شد.
هیومیک اسید پودری
خالص ترین نوع مواد هیومیکی می باشد که مراحل مختلف تصفیه و خالص سازی به همراه خشک کردن از طریق خشک کن های اسپین درایر ، المنتی و دوار بر روی آن صورت می گیرد. خلوص این محصول بین ۲۵ تا ۹۹ درصد است و بسته به کیفیت ، قیمت آن تعیین می شود. اگر هیومیک جامد پودری به روش صحیح فراوری شده باشد ، به طور صد در صد در آب حل می شود و به سرعت جذب خاک کشاورزی می گردد.
جمع بندی
این کود کشاورزی می تواند گیاهان و درختان را در برابر عوامل زیان آوری همچون کم آبی و خشکی خاک ، سرما زدگی ، بیماری های موجود در خاک ، شوری آب و زمین و سفتی خاک مقاوم کند. همچنین به دلیل دارا بودن مواد مغذی فراوان و قابل جذب ، سرعت جوانه زنی بذر ها را افزایش داده ، شکوفه های درختان را تقویت می کند و میوه ها و محصولات را پر بارتری می نماید.
منابع
با ما همراه باشید
با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی
** نهاده راز خرم ،راز یک فصل پربار **