اختلاط سم و کود در کشاورزی یکی از روش هایی است که در زمان و هزینه کشاورز صرفه جویی می کند. ترکیب سم و کود با یکدیگر نیاز به داشتن اطلاعات کافی دارد. چرا که ترکیب نادرست این مواد ممکن است باعث کاهش اثرگذاری، ایجاد رسوب یا حتی آسیب به گیاهان شود. از این رو به طور مثال می توان گفت برخی کودهای کلسیمی با سموم فسفره واکنش نشان می دهند و ترکیبات مضری ایجاد می کنند. بنابراین، قبل از اختلاط سم و کود باید به بررسی سازگاری شیمیایی آن ها، pH محلول و دستورالعمل های مصرف آن ها بسیار مهم است. ترکیب و استفاده اصولی از اختلاط کود و سم می تواند کارایی کشاورزی را افزایش دهد و در صورت عدم توجه به آن می تواند خسارات جبران ناپذیری به بار می آورد.
نحوه اختلاط سم و کود کشاورزی
اختلاط سم و کود باید به دقت و اصولی انجام شود تا از ایجاد خسارات احتمالی و واکنش های شیمیایی نامطلوب و آسیب به گیاه جلوگیری کند. اولین مرحله در اختلاط سم و کود در کشاورزی، بررسی سازگاری شیمیایی ترکیبات است. برخی کودها همچون کودهای حاوی کلسیم با سموم فسفره می تواند واکنش دهد و موجب تشکیل رسوب شود. همچنین، pH محلول می تواند نقش موثری در اختلاط سم و کود داشته باشد؛ زیرا درجه pH ممکن است سبب تجزیه سم یا کاهش جذب عناصر غذایی شود.
توصیه می شود pH محلول بین ۵.۵ تا ۷ باشد و محصولات در دمای متعادل آب ترکیب شود. همچنین ترتیب اختلاط نیز مهم است. معمولا ابتدا کودهای جامد در آب حل می گردد، سپس کودهای مایع اضافه می شوند. در نهایت سموم (به خصوص حشره کش ها و قارچ کش ها) به آرامی مخلوط می گردند. از اختلاط ترکیبات مسی با کودهای فسفاته یا ترکیبات حاوی سولفور باید اجتناب کرد. همچنین، مواد افزودنی مانند سورفکتانت ها یا چسبنده ها باید با احتیاط استفاده گردند تا باعث لخته شدن نشوند.
آزمایش اختلاط آزمایشی در مقیاس کوچک قبل از مصرف گسترده توصیه می شود تا از عدم ایجاد رسوب یا گرمازایی اطمینان حاصل گردد. در نهایت، محلول آماده شده باید بلافاصله مصرف گردد. زیرا ماندن آن ممکن است منجر به تجزیه مواد موثر یا تشکیل ترکیبات سمی شود. رعایت این اصول، کارایی برنامه تغذیه و سمپاشی را افزایش می دهد و از خسارات اقتصادی جلوگیری می کند.
مزایای اختلاط سم و کود در کشاورزی
اختلاط سم و کود در صورت رعایت اصول و دانش فنی می تواند مزایایی برای کشاورزان داشته باشد. این مزایا شامل کاهش هزینه و زمان سمپاشی و کوددهی می باشد. چرا که با یک بار آبیاری یا محلول پاشی، هم تغذیه گیاه و هم کنترل آفات و بیماری ها انجام می شود. ترکیب سم و کود می تواند در بهبود جذب مواد مغذی موثر باشد همچون برخی سموم حشره کش های سیستمیک که همراه با کودها جذب گیاه می شوند. علاوه بر این، کاهش مصرف آب و انرژی از دیگر مزایای این روش است؛ زیرا به جای چندین مرحله سمپاشی و کوددهی، یک عملیات انجام می شود. به طور مثال اختلاط دو کود کشاورزی هیومیک اسید و 10-52-10 می تواند رشد و جذب گیاه و ریشه گیاه را چندین برابر کند.
ترکیبات سازگار سم و کود
برخی سموم و کودها را می توان با رعایت شرایط اصولی ترکیب کرد. به طور مثال کودهای NPK محلول همچون ۲۰-۲۰-۲۰ با بیشتر سموم به جز ترکیبات مسی و گوگردی سازگارند. کودهای کلاته همچون کود کلات آهن یا روی کلاته نیز با اکثر قارچ کش ها مانند کاربندازیم یا پروپیکونازول قابل اختلاط هستند.
علاوه بر آن آمینو اسیدها و جلبک های دریایی معمولا با حشره کش های سیستمیک مانند ایمیداکلوپرید و آبامکتین سازگاری دارند. توجه کنید که جهت اطمینان از سازگاری آن محصول با سایر ترکیبات، برچسب محصولات را مطالعه کنید و تست اختلاط در مقیاس و حجم کوچک را قبل از مصرف در کل زمین یا باغ انجام دهید.
ترکیبات ناسازگار در اختلاط سم و کود
برخی ترکیبات شیمیایی به دلیل واکنش های نامطلوب، هرگز نباید با یکدیگر مخلوط شوند. به طور مثال کودهای حاوی کلسیم همچون نیترات کلسیم با سموم فسفره مثل دیازینون یا مالاتیون یا گوگردها رسوب نامحلول ایجاد می کنند. این رسوب می تواند اثر سم را کاهش دهد و ممکن است سبب نازک برگی و سوزندگی در گیاه شود.
برخی کودهای سولفاته مثل سولفات پتاسیم نیز با ترکیبات مسی مثل بردوفیکس یا اکسی کلرور مس ناسازگار هستند و موجب رسوب مواد گچی مانند می شوند. کودهای حاوی بر با سموم حاوی روغن واکنش داده و اثر هر دو محلول تا حدودی از بین می رود. کودهای اوره در صورت اختلاط با سموم حاوی ترکیبات قلیایی ممکن است تجزیه شوند. از این رو همانطور که گفته شد برای جلوگیری از خسارت ناشی از اختلاط سم و کود، همیشه قبل از اختلاط، تست سازگاری در حجم کم انجام دهید. همچنین از مخلوط کردن ترکیبات با pH متضاد (اسیدی و قلیایی) خودداری کنید.
توصیه‌های کلی قبل از اختلاط
- توجه کنید قبل از اختلاط سموم با کودها با کارشناسان فنی مشورت کنید. به طور مثال توصیه می شود برخی سموم مانند دیمتوات و یا مثلا داکونیل با هیچ ماده ای ترکیب نشود.
- قبل از اختلاط سم و کود، ضروری است برچسب های سموم و کودها به دقت مطالعه شوند؛ زیرا هشدارهای مربوط به ناسازگاری در برچسب ها درج شده است.
- بررسی تغییرات pH از جمله موارد مهمی است که باید به آن توجه شود پس از اختلاط سم با کود، pH مخلوط را اندازه گیری کنید.
- توصیه می شود حتما قبل از اختلاط سموم و کودها، آن را در مقیاس کوچک تست شود تا ناسازگاری شیمیایی و فیزیکی آن تنها در مقیاس کوچک انجام شود.
اختلاط سموم و کودها در چهار فرم
- اثرات افزایش دهندگی: اثرات افزایش دهندگی بیشتر شامل مواردی می شود که با اضافه کردن موادی افزودنی مثل اددجونت ها یا صابون ها سبب می شود که ترکیبات سم بهتر عمل کند.
- اثر خنثی در اختلاط سم و کود: این فرایند در زمانی اتفاق می افتد که سم یا کود را با یکدیگر در داخل تانکر یا سیکلون می ریزند. محلول پاشی آن ها بر روی درختان اثر تشدید کنندگی یا کاهش دهندگی ندارد. بسیاری از کودها و سموم مختلف در زمانی که با یکدیگر ترکیب و استفاده می شود این تاثیر را دارند.
- اثرات تشدیدکنندگی: اثرات تشدیدکنندگی زمانی اتفاق می افتند که ترکیب دو یا چند سم مختلف با هم، اثر بیشتر از زمانی باشد که جداگانه روی گیاهان استفاده شوند. برخی از افزودنی ها مانند برخی روغن ها نیز ممکن است موجب اثرات تشدید کنندگی یا سینرژیستی در سموم شوند.
- اثرات آنتاگونیستی: این اثرات بدین معنی هستند که در صورت اختلاط سموم با کودها به صورت همزمان با هم در داخل تانکر اثرات مفید آنها نسبت به زمانی که هر کدام به صورت تک مصرف می شود، کمتر است. همچنین علاوه بر اثرات کاهش دهندگی ممکن است موجب گیاهسوزی شود.
ناسازگاری اختلاط سم و کود
در واقع ناسازگاری زمانی رخ می دهد که اختلاط دو یا چند سم یا آفت کش سبب بروز عوارض نامطلوب شود. به طور مثال سمی با فرمولاسیون EC یا امولسیون را نمی توان با یک سم دارای فرمولاسیون WP یا وتابل مخلوط کرد. یا سمومی که دارای فرمولاسیون EC هستند را نمی توان با قارچکش ها یا علف کش ها اختلاط کرد. در واقع ترکیبات با منشا اسیدی را نباید با مواد دارای منشا قلیایی مثل آهک یا صابون مخلوط کرد.
در بین این موارد مخلوط بردو به خوبی با اکثر ترکیبات به جز صابون ها قابل اختلاط است. علاوه بر موارد ذکر شده باید گفت محلول های خیلی رقیق معمولا تاثیرگذار نیستند. محلول های بسیار غلیظ نیز سبب هدر رفت هزینه و موجب گیاه سوزی می شوند. رقیق یا غلیظ ساختن هر یک از ترکیبات موجود در یک مخلوط معمولا بستگی به نوع ترکیب، میزان حضور و جمعیت آفت، بیماری یا علف های هرز دارد.
جمع بندی
همانطور که ذکر شد اختلاط سم و کوددر کشاورزی می‌تواند کارایی کوددهی و سمپاشی را افزایش دهد. اما عدم رعایت اصول صحیح آن خساراتی مانند کاهش اثر سموم، آسیب به گیاه و سوزندگی آن و آلودگی محیط زیست را به دنبال دارد. از این رو باید سازگاری شیمیایی مواد، دوز مناسب، pH محلول و شرایط آب وهوایی را ملاک اولیه قرار داد. قبل از اختلاط و مصرف سم و کود حتما از برچسب محصولات کمک بگیرید و در صورت نیاز با کارشناسان کشاورزی نهاده راز خرم مشورت نمایید.