علف هرز چیست؟
علف هرز به گیاهانی گفته می شود که به صورت ناخواسته و در مکان هایی رشد می کنند که انسان قصد کاشت آنها را نداشته است. این گیاهان معمولا در مزارع، باغ ها، مراتع یا کنار جاده ها یافت می شوند و به دلیل رقابت با گیاهان زراعی برای منابعی مانند نور، آب، مواد مغذی و فضا، می توانند خسارت های اقتصادی و زیست محیطی ایجاد کنند.
برای خرید عمده کود و سم کشاورزی می توانید با شماره تماس 09106562010 در تماس باشید.
از سموم علف کش زیر نیز بازدید کنید:
خسارات علف هرز
علف های هرز به طور مختلف در کشاورزی خسارت وارد می کنند که با توجه به شرایط کنترل آنها نیز متفاوت است.
- علف های هرز برای نور، مواد غذایی، آب و مکان با گیاهان اصلی رقابت می کنند. هر کدام از آنها که سریع تر استقرار یافتند و رشد اولیه بیشتری داشته باشد، از منابع موجود بیشتر استفاده کرده و راندمان بالاتری خواهند داشت.
- از تجزیه بقایای علف های هرز یا از برگ، ریشه یا میوه آنها ترشحات سمی ایجاد می شود. این نوع ترشحات سبب بازداری جوانه زنی و … شده، در نتیجه باعث کاهش و توقف رشد می شود.
- علف های هرز میزبان حشرات و عوامل بیماری زا هستند.
- علف های هرز در عملیات زراعی مانند تهیه بستر، آبیاری، سم پاشی، تنک کردن، کوددهی، برداشت محصول و … اختلال ایجاد می کنند. توسعه شدید علف های هرز می تواند انجام عملیات فوق را بسیار مشکل و گاه غیر ممکن سازد.
- وجود بقایای علف های هرز و یا بذر آنها در محصول، کیفیت و ارزش محصول را کاهش داده و هزینه تمیز کردن محصول را افزایش می دهند.
- رشد علف هرز در جوی های آبیاری و کانال های آب رسانی و زهکشی موجب اتلاف آب به صورت تعرق و نشت عمقی شده و کارایی آن ها را کاهش می دهد.
- بعضی از علف های هرز مثل علف قیاق (Perennial sow thistle) و گل حسرت برای دام سمی هستند.
- دانه گرده و ترشحات بعضی از علف های هرز باعث ایجاد حساسیت پوستی در انسان می شود.
انواع علف های هرز
انواع مختلفی از علف های هرز وجود دارد که می توان به آنها اشاره کرد:
علف های هرز یک ساله
علف های هرز یک ساله به گیاهانی اطلاق می شود که چرخه زندگی آنها فقط در یک سال کامل می شود. این علف ها معمولا از دانه germinate می شوند، در طول فصل رشد خود به گل می نشینند و سپس در پایان فصل، می میرند. این نوع علف های هرز می توانند به دو دسته تقسیم شوند:
1. علف های هرز بهاره: این علف ها در بهار جوانه می زنند و در تابستان گل می دهند. به طور معمول رشد علف های هرز بهاره سریع بوده و دانه های زیادی تولید می کنند. این نوع علف های هرز در اوایل فصل رش ظاهر می شوند. مریم گلی با گل های زرد و برگ های سبز روشن و خردل با گل های زرد و دانه های کوچک از انواع این نوع علف های هرز هستند.
2. علف های هرز پاییزه: این نوع علف های هرز در پاییز جوانه می زنند و در بهار و تابستان گل می دهند. علف های هرز پاییزه می توانند در دماهای پایین‌تر نیز رشد کنند. تاج خروس با برگ های بلند و گل های قرمز و علف چای با گل های زرد و برگ های باریک از انواع علف های هرز یک ساله پاییزی هستند.
کنترل این نوع علف ها می تواند شامل روش های زیر باشد:
- کشاورزی مکانیکی: مانند شخم زدن و وجین کردن
- استفاده از آفت کش ها: برای کنترل رشد آنها
- استفاده از پوشش های گیاهی: برای جلوگیری از رشد علف های هرز
علف های هرز یک ساله به دلیل رشد سریع و توانایی تولید دانه های زیاد، می توانند به سرعت در مزارع و باغ ها گسترش یابند و مدیریت آنها بسیار مهم است.
علف های هرز چندساله
این علف های هرز چندساله به گیاهانی گفته می شود که چرخه زندگی آنها بیش از دو سال طول می کشد و با سازگاری های خاص خود، توانایی بقا و رشد مداوم دارند. این نوع علف ها یکی از مشکل سازترین گونه های علف های هرز در کشاورزی و باغبانی هستند، زیرا به دلیل ویژگی های زیستی خود می توانند برای مدت طولانی در محیط رشد کنند و منابع را از گیاهان مفید بگیرند. پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis)، علف هفت بند (Polygonum spp)، تاج خروس چندساله (Amaranthus retroflexus)، فالاریس (Phalaris spp)، اویارسلام (Cynodon dactylon) از نمونه های علف هرز چند ساله هستند.
علف های هرز چندساله در طول سال های مختلف قادر به تولید برگ، گل و بذر هستند. این گیاهان در فصل های مناسب رشد فعال دارند و در فصل های نامساعد (مانند زمستان یا خشکی) از طریق بخش های زیرزمینی خود به حالت خواب یا رکود می روند. برای کنترل علف های هرز چند ساله می توان از روش های زیر استفاده کرد:
-
روش های مکانیکی: شخم زدن و خارج کردن کامل ریشه ها و ریزوم ها و قطع مکرر برای جلوگیری از تولید بذر یا رشد مجدد علف های هرز چند ساله ضروری است.
-
روش های شیمیایی: استفاده از علف کش های سیستمیک که به سیستم ریشه نفوذ کرده و گیاه را از بین می برند. رعایت دوز و زمان مناسب برای استفاده از علف کش ها نیز برای نتیجه مناسب ضروری می باشد.
-
روش های زراعی: تناوب زراعی برای کاهش فرصت رشد علف های هرز و استفاده از گیاهان پوششی برای کاهش فضای رشد علف های هرز مناسب است.
-
روش های بیولوژیکی: استفاده از دشمنان طبیعی مانند حشرات یا میکروب های خاص برای کنترل رشد علف های هرز ضروری میباشد.
علف های هرز چوبی
علف های هرز چوبی به گیاهانی گفته می شود که ساختار چوبی در ساقه یا ریشه خود دارند و معمولا به صورت بوته ای، درختچه ای یا حتی درخت رشد می کنند. این نوع علف های هرز به دلیل داشتن بافت چوبی، نسبت به علف های هرز علفی سخت تر کنترل می شوند و اغلب در اراضی کشاورزی، مراتع، باغ ها و حاشیه جنگل ها مشکلات جدی ایجاد می کنند. علف های هرز چوبی معمولا چندساله هستند و می توانند سال ها در محیط باقی بمانند.
سیستم ریشه ای این گیاهان گسترده و عمیق است که باعث افزایش مقاومت آنها به خشکی و شرایط نامساعد می شود. در مراتع، این گیاهان می توانند فضای چرای دام را کاهش دهند و برخی از آنها ممکن است برای حیوانات سمی باشند. تمشک وحشی (Rubus spp)، اقاقیا (Acacia spp)، گز (Tamarix spp)، سنجد تلخ (Elaeagnus spp)، کهور پاکستانی (Prosopis juliflora) از نمونه های علف هرز چوبی هستند.
علف هرز علفی
علف های هرز علفی شامل گیاهانی هستند که ساقه های نازک، غیرچوبی و نرم دارند و معمولا به سرعت رشد می کنند. این نوع علف های هرز، برخلاف علف های هرز چوبی، فاقد ساختار چوبی بوده و عمدتا در زمین های کشاورزی، باغ ها، مراتع و حتی مناطق شهری رشد می کنند. این گیاهان معمولا سرعت رشد بالایی دارند و در مدت کوتاهی می توانند سطح وسیعی از زمین را پوشش دهند. بسیاری از این گیاهان توانایی رشد در خاک های فقیر، شرایط خشکی یا سرمای متوسط را دارند. علف کش های رایج این گیاه شامل گلایفوزیت، پاراکوات و 2,4-D می باشد.
تاج خروس (Amaranthus spp.)، خرفه (Portulaca oleracea)، اویارسلام (Cynodon dactylon)، سوروف (Echinochloa spp)، فالاریس (Phalaris spp) از نمونه های علف هرز علفی هستند.
علف های هرز غده دار
علف های هرز غده دار به گیاهانی گفته می شود که از طریق غده های زیرزمینی تکثیر می شوند. این غده ها ذخایر غذایی گیاه هستند و به آنها امکان می دهند تا در شرایط نامساعد زنده بمانند و حتی پس از حذف بخش های هوایی، دوباره رشد کنند. سوروف غده ای (Cyperus rotundus) و سیب زمینی وحشی (Solanum spp) از انواع علف های هرز غده دار هستند.
علف هرز آبی
علف های هرز آبی شامل گیاهانی هستند که در محیط های آبی (مانند دریاچه ها، رودخانه ها، کانال های آبیاری و تالاب ها) رشد می کنند و در صورت گسترش بیش از حد، مشکلات زیست محیطی و اقتصادی به وجود می آورند. این گیاهان می توانند روی سطح آب شناور باشند، در آب غوطه ور شوند یا در بستر آب ریشه داشته باشند. اثرات منفی این نوع علف هرز شامل کاهش اکسیژن آب، انسداد جریان آب و اختلال در فعالیت انسان ها و اکوسیستم های آبی می باشد. آزولا (Azolla spp)، سنبل آبی (Eichhornia crassipes) و نی (Phragmites australis) از انواع علف هرز آبی هستند.
روش های گسترش علف هرز
نحوه پراکنش و قدرت توسعه علف هرز تعیین کننده روش و مشکلات کنترل آن است. به همین جهت، شناخت چگونگی و پتانسیل گسترش علف های هرز ضرورت دارد. ناخالصی های بذر گیاهان زراعی مهمترین عامل در گسترش علف های هرز تحت شرایط کشاورزی سنتی و نیمه سنتی به شمار می رود. یادآوری می گردد که هر بوته علف هرزی که در مزرعه سبز شود، کنترل نگردد و تولید بذر نماید، سیکل تولیدی آن تجدید شده و مشکلات کنترل آن در سال های بعد افزایش می یابد.
بعضی از علف های هرز با داشتن تیغ خار و یا کرک های چسبنده (مانند خارخسک، ماستونک توق و ارزن وحشی) به پشم، پوست دام و یا لباس انسان چسبیده و به این طریق انتقال می یابند. پوسته بذر تعدادی از علف های هرز دارای لایه مقاومی در مقابل آنزیم های دستگاه گوارش حیوانات می باشد.
وجود چنین لایه ای اجازه می دهد که بذر همراه با مدفوع دام یا پرنده در محیط پراکنده شود. بنابراین چرای دام از علف های هرز موجود در مراتع، حاشیه کانال های آب رسانی و مزارع کناره جاده ها و چرای مزارع یا تعلیف دام با علوفه آلوده به بذر علف هرز سبب گسترش علف های هرز می گردد. به این طریق است که کود دامی نیز منبع بسیار مهمی از بذر علف های هرز به شمار می رود.
بذر می تواند همراه با خاک چسبیده به تایر تراکتور و ماشین ها، قطعات ماشین های خاک ورزی و کفش کارگران و یا از طریق ماشین های برداشت مانند کمباین غلات به سایر مزارع انتقال یابد. اندام های رویشی و زیرزمینی گیاهان چندساله خزنـده همـراه بـا وسائل فوق الذكر انتقال یافته و یا طی عملیات خاک ورزی در داخل خاک توزیع می شوند.
مبارزه با علف هرز
مبارزه با علف هرز یکی از ضروریت های کشاورزی است که شامل چند مرحله به نام پیشگیری، کنترل و دفع می باشد. در مدیریت تلفیقی هر سه روش با هم به کار می رود.
پیشگیری از علف هرز
پیشگیری مهم ترین روش مبارزه با علف های هرز و به مفهوم جلوگیری از وقوع آلودگی توسط علف هرزی در مزرعه است که فعلا در محیط وجود ندارد. جلوگیری از ورود بذر یا اندام های تکثیر رویشی علف های هرز به یک منطقه یا مزرعه به راه های مختلفی امکان پذیر است. استفاده از بذر اصلاح شده، به خصوص برای جلوگیری از ورود بذر علف های هرز خطرناک اهمیت زیادی دارد. در بعضی از کشورها، دولت مقرراتی را برای کنترل این علف های هرز در مسیرهای منتهی به مزارع دارد و در این رابطه، هزینه کنترل را می پردازد. به علاوه، وجود این علف های هرز در داخل و حتی نزدیکی مزارع غیر مجاز است.
آب آبیاری باید فاقد بذر و اندام های تکثیر علف های هرز باشد. اقدامات لازم برای کنترل علف های هرز در کانال های آبرسانی و نیز زهکش ها ضرورت دارد. بهتر است آب آبیاری را هنگام ورود به کانال اصلی مزرعه از توری ها و فیلترهای شنی مناسب عبور داد تا بذر و اندام های تکثیر علف های هرز گرفته شود.
در بعضی موارد لکه هایی از آلودگی به علف های هرز بخصوص چندساله های خزنده دیده می شود. کنترل این لکه ها قبل از گلدهی با هر هزینه ای و حتی همراه با محصول واقع در محدوده لکه آلودگی ضرورت دارد.تمیز کردن تایر تراکتور و کامیون و بخش های مختلف ماشین های کشاورزی از گل قبل از ورود آنها به هر مزرعه ضرورت دارد. هنگام به کارگیری کمباین باید از تمیز بودن آن اطمینان حاصل نمود. ممکن است از دام برای چرای بقایای محصول در مزرعه استفاده به عمل آید. مسیر دام از اصطبل تا مزرعه و نیز پس چر مزارع باید عاری از علف های هرز باشند.
دفع علف هرز
دفع عبارت از حذف کامل تمام گیاهان، ناخواسته اندام های آنها و بذر آنها از یک منطقه یا مزرعه است. این روش در مقیاس کوچک مزرعه مؤثرتر از مقیاس یک منطقه است. زیرا وجود بذر در خاک مسأله ساز است. از دیگر مشکلات دفع علف های هرز آن است که حذف کامل بعضی از علف های هرز سبب ظهور و گسترش علف های هرز دیگری در مزرعه می گردد که به دلیل اثرات آلیکوپاتیک علف های هرز موجود، در مزرعه دیده نمی شدند. دفع علف های هرز مستلزم به کارگیری مستمر روش های پیش گیری و کنترل و به خصوص روش های کنترل شیمیایی می باشد.
کنترل علف هرز
کنترل شامل عملیاتی است که رقابت علف هرز را به حداقل می رساند و با بیشترین بازده اقتصادی برای محصول همراه است. در این روش نه تنها بذر جدیدی به مزرعه اضافه نمی شود، بلکه با علف های هرز موجود مبارزه می شود.
روش مؤثر کنترل علف هرز توسط عواملی شامل فصل رشد علف هرز و طول دوره زندگی آن، محصول مورد کاشت و روش تولید آن، عملیات تهیه بستر، امکانات موجود برای کنترل علف های هرز و وضعیت اقلیمی منطقه مورد نظر انتخاب می گردد. به علاوه هیچ گاه یک استراتژی و تکنیک برای از بین بردن علف هرز به تنهایی کافی نیست. بلکه لازم است همیشه از کلیه عملیات ممکن استفاده نمود. در اینجا به روش های مختلف کنترل تحت عناوین روش های اکولوژیکی، مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی اشاره می کنیم.
کنترل اکولوژیکی
اکولوژیکی به مفهوم ایجاد شرایط مناسب برای افزایش میزان و توان رشد و قدرت رقابت محصول با علف هرز و نامساعد ساختن شرایط محیطی برای علف هرز است.
کنترل شیمیایی
علف کش ها ترکیباتی شیمیائی هستند که از رشد علف های هرز جلوگیری می کنند. بعضی از سموم علف هرزکش عمومی می باشند و به اکثر گیاهان آسیب می رسانند مانند گراماکسون و سم راندآپ. بعضی از علف کش ها انتخابی می باشند؛ یعنی فقط به گیاهان خاصی آسیب می رسانند، مانند سم توفوردی کـه بـه باریک بـرگ هـا آسیبی نمی رساند، ولی پهن برگ ها را از بین می برد. تفاوت در محل قرار گرفتن علف کش نسبت به محل جذب و اختلاف در مکانیسم های جذب، انتقال و متابولیسم در بین گیاهان نیز از عوامل پیدایش اثر انتخابی می باشند. همچنین خاصیت انتخابی علف کش تحت تأثیر مرحله رشد گیاه، شرایط اقلیمی و خاکی منطقه و شرایط جوی در زمان مصرف و طی دوران اثر بخشی قرار می گیرد.
کنترل مکانیکی
در این روش با وسایلی به علف هرز آسیب مکانیکی یا فیزیکی زده می شود یا علف هرز از خاک بیرون کشیده می شود. کنترل مکانیکی باید قبل از گلدهی انجام گیرد. هر چه علف هرز جوانتر باشد، رقابت آن با محصول کمتر، مصرف عوامل رشد محدودتر و عمل کنترل مؤثرتر می باشد.
کنترل بیولوژیکی
کنترل بیولوژیکی از یک موجود زنده برای آسیب مستقیم به علف هرز و حفظ تراکم آن در زیر سطح آستانه خسارت اقتصادی استفاده می شود. روش های کنترل بیولوژیکی شامل به کارگیری حشرات، عوامل بیماری زا،ماهیان، پستانداران و پرندگان می باشد. کنترل بیولوژیکی در مزارع زراعی وسیع و به خصوص در شرایط تنوع محصولات چندان عملی نیست.
روش های کنترل بیولوژیکی با نارسائی هایی رو به رو می باشد. در این روش، کنترل كامل علف هرز غیر ممکن است. عامل کنترل باید اختصاصی عمل کند و به گیاهان مفید آسیبی نرساند. به علاوه، بعضی از گیاهان در مزارع به عنوان علف هرز شناخته می شوند، در حالی که در محوطه های مسکونی ممکن است زینتی و یا در محل های دیگر از نظر کنترل فرسایش و غیره مفید باشند.
عامل کنترل باید با محیط زندگی سازگار باشد. کنترل علف هرز سبب آزاد شدن فضا یا حذف اثرات فیتوتوکسینی می شود. روش های کنترل بیولوژیکی برای کاهش تراکم گیاهان ناخواسته در مراتع، جنگل ها، دریاچه ها و مرداب ها ممکن است با صرفه و مناسب تر از سایر روش ها باشد. انتظار می رود که این روش ها خسارتی به محیط زیست وارد نسازند.
جمع بندی
علف هرز هر گیاه غیر مفید و مضری است که در استفاده از نور و منابع تغذیه با گیاهان اصلی رقابت می کند. برای افزایش بازدهی زمین و بهبود کیفیت محصولات و افزایش گلدهی مبارزه با علف هرز ضروری می باشد.