علف هرز چیست و چگونه کنترل میشود ؟

روش های مبارزه با علف هرز

مقدمه

از نظر کشاورز ،علف هرز هر گیاه غیر مفید است که در مزرعه رشد کرده و سبب کاهش سود آورری کشاورز و در بعضی مواقع زیان و خسارت شدیدی به کشاورز وارد میشود، در نتیجه کنترل و مبارزه علف هرز ضرورت زیادی دارد .اما باید توجه داشته باشید که همیشه علف هرز خسارت وارد نمیکند ،بطور مثال علف هرز در زمین های بایر از فرسایش خاک جلوگیری میکنند و برای دام به عنوان علوفه مورد استفاده قرار میگیرد.بعضی از آنها مانند پنیرک غدای انسان است و از نی بعضی از آنها در ساخت حصیر و کپر استفاده میشود.علف های هرز نیتروژن و ماده آلی خاک را افزایش میدهد بنابراین تامین کننده پناه و غذا برای حیوانات،مصرف به عنوان دارو و ادویه،زیبا سازی فضای سبز،کاهش آلودگی هوا و … میشود.

خسارت های علف هرز

علفهای هرز بطور مختلف در کشاورزی خسارت وارد میکند که با توجه به شرایط کنترل آنها متفاومت است.

• علفهای هرز با محصول برای نور،مواد غذایی ،آب و مکان با یکدیگر رقابت میکنند و هر کدام که سریع تر استقرار یافتند و رشد اولیه بیشتری داشته باشد از منابع موجود استفاده و راندمان بالاتری خواهند داشت.

• تعدادی از علف های هرز از تجزیه بقایایشان یا از برگ،ریشه و یا میوه ی آنها ترشحات سمی ایجاد میشود که این نوع ترشحات سبب بازداری جوانه زنی و … شده در نتیجه باعث کاهش و توقف رشد میشود

• علفهای هرز میزبان حشرات و عوامل بیماری زا هستند بنابراین منشا آلودگی هستند

• علف های هرز در عملیات زراعی مانند تهیه بستر ،آبیاری سم پاشی، تنک کردن کوددهی برداشت محصول و غیره ایجاد اختلال میکنند توسعه شدید علف های هرز می تواند انجام عملیات فوق را بسیار مشکل و گاه غیر ممکن سازد.

• وجود بقایای علفهای هرز و یا بذر آنها در محصول از کیفیت و ارزش محصول کاهند و هزینه تمیز کردن محصول را افزایش میدهند

• رشد علف هرز در جوی های آبیاری و کانال های آب رسانی و زهکشی موجب اتلاف آب بصورت تعرق و نشت عمقی شده و کارائی آن ها را کاهش می دهد.

• بعضی از علف های هرز مثل قیاق و گل حسرت برای دام سمی هستند .

• دانه گرده و ترشحات بعضی از علف های هرز باعث ایجاد حساسیت پوستی در انسان میشود.

روش گسترش علف هرز

نحوه پراکنش و قدرت توسعه علف هرز تعیین کننده روش و مشکلات کنترل آن است. به همین جهت، شناخت چگونگی و پتانسیل گسترش علفهای هرز ضرورت دارد. ناخالصیهای بذر گیاهان زراعی مهمترین عامل در گسترش علفهای هرز تحت شرایط کشاورزی سنتی و نیمه سنتی به شمار میرود. اگرچه بذر گواهی شده باید کاملاً فاقد بذر علفهای هرزی باشد که به عنوان خطرناک و مهاجم شناخته شده انـد، امـا وجـود درصـد کمی از بذر علفهای هرز غیر خطرناک در آن مجاز است یادآوری می گردد که هر بوته علف هرزی که در مزرعه سبز شود، کنترل نگردد و تولید بذر ،نماید، سیکل تولیدی آن تجدید شده و مشکلات کنترل آن در سالهای بعد افزایش می یابد. وجود یک لکه آلودگی در مزرعه میتواند منبع مهمی از بذر علفهای هرز یا اندامهای تکثیر رویشی باشد و باید به طور کامل کنترل گردد.
بذر و اندامهای تکثیر علفهای هرز برای انتشار و جابجایی از محل تولید به سایر نقاط از باد آب دام ها و پرندگان استفاده میکنند. این عوامل طبیعی نقش مهمی جابجائی بذر و یا اندام رویشی تکثیر در مسافتهای طولانی دارند انسان ممکن است از طریق بذر محصول آلوده به بذر علف هرز باعث گسترش علف هرز در سطح قاره ها شود. بذرهای سبک مانند استریگا دارای تارهای فراوان مانند گل قاصد و شیرتیغال)، دارای مقدار زیادی کرک مانند درخت صنوبر و گل ستاره ای و یا زوائد بال مانند (مثل درخت افرا، هویج وحشی و ترشک توسط باد منتقل میشوند. در بعضی دیگر (مانند تاج خروس غلتان) بوته ها کروی شکل میباشند. این بوته ها پس از رسیدگی بذرها و در انتهای فصل رشد از نزدیکی سطح خاک جدا شده، توسط باد بر روی زمین غلتند و بذر خود را پراکنده میسازند. بذر بعضی از گیاهان مانند نوعی بارهنگ) دارای پوسته ای چسبنده میباشد که از طریق آن به برگ چسبیده و با آن حرکت می کنند. بذرهائی که به دلیل داشتن پوششهای چوب پنبه ای (مثل کدوئیان و تاتوره) و یا کیسه های هوا سبک هستند و یا دارای نیامهای هوادار میباشند (مثل نوعی ترشک) توسط آب آبیاری یا هرز آب ناشی از بارندگی انتقال می یابند وجود لایه نفوذناپذیر نسبت به آب در روی بذر از خیس خوردن و جوانه زدن آن در درون آب جلوگیری می کند. ،بنابراین آب آبیاری میتواند منبع مهمی از بذر علف هرز باشد.

بذر یا میوه بعضی از علفهای هرز با داشتن تیغ خار و یا کرک های چسبنده (مانند خارخسک، ماستونک توق و ارزن وحشی) به پشم، پوست دام و یا لباس انسان چسبیده و به این طریق انتقال یابند.
پوسته بذر تعدادی از علفهای هرز دارای لایه مقاومی در مقابل آنزیم های دستگاه گوارش حیوانات میباشد. وجود چنین لایه ای اجازه میدهد که بذر همراه با مدفوع دام یا پرنده در محیط پراکنده شود بنابراین چرای دام از علفهای هرز موجود در مراتع، حاشیه کانالهای آب رسانی و مزارع کناره جاده ها و در پس چر مزارع و یا تعلیف دام با علوفه آلوده به بذر علف هرز سبب گسترش علفهای هرز میگردد. به این طریق است که کود دامی نیز منبع بسیار مهمی از بذر علفهای هرز به شمار میرود. نیام گل ابریشم در هنگام غروب به حالت انفجاری باز میشود و بذرها را به اطراف پراکنده میسازد. میوه نوعی خيار وحشی بذرهای خود را با فشار به اطراف پرتاب می کند.

بذر می تواند همراه با خاک چسبیده به تایر تراکتور و ماشینها، قطعات ماشین های خاک ورزی و کفش کارگران و یا از طریق ماشینهای برداشت مانند کمباین غلات به سایر مزارع انتقال یابد. اندام های رویشی و زیرزمینی گیاهان چندساله خزنـده همـراه بـا وسائل فوق الذكر انتقال یافته و یا طی عملیات خاک ورزی در داخل خاک توزیع میشوند. بعضی از این اندامها مانند پیازچه های سیر وحشی با هیچ دستگاهی قابل جمع آوری نیستند. ریزوم ها قدرت حرکت افقی بسیار زیادی دارند. قبلاً گفته شد که یک غده اویار سلام قرمز
از طریق ریزوم ها به اطراف گسترش وسیعی می یابد. یک بوته قیاق می تواند در شرایط مساعد ۶۰ تا ۹۰ متر ریزوم طی ۱ سال تولید نماید.

مبارزه با علف هرز

مبارزه با علف هرز یکی از ضروریت های کشاورز است که به سود دلخواه خود دست یابد که شامل چند مرحله بنام پیشگیری،کنترل و دفع می باشد .در مدیریت تلفیقی هر سه روش باهم بکار میرود.

• پیشگیری

پیش گیری مهمترین روش مبارزه با علفهای هرز و به مفهوم جلوگیری از وقوع آلودگی توسط علف هرزی در مزرعه است که فعلاً در محیط وجود ندارد. پیش گیری از ورود بذر یا اندامهای تکثیر رویشی علفهای هرز به یک منطقه یا مزرعه به راه های مختلفی امکان پذیر است. استفاده از بذر اصلاح شده، بخصوص برای جلوگیری از ورود بذر علفهای هرز خطرناک اهمیت زیادی دارد در بعضی از کشورها، دولت مقرراتی را برای کنترل این علفهای هرز در مسیرهای منتهی به مزارع دارد و در این رابطه، هزینه کنترل را می پردازد. به علاوه، وجود این علفهای هرز در داخل و حتی نزدیکی مزارع غیر مجاز است.
آب آبیاری باید فاقد بذر و اندامهای تکثیر علفهای هرز باشد. اقدامات لازم برای کنترل علفهای هرز در کانالهای آبرسانی و نیز زهکشها ضرورت دارد. بهتر است آب آبیاری را هنگام ورود به کانال اصلی مزرعه از توریها و فیلترهای شنی مناسب عبور داد تا بذر و اندامهای تکثیر علفهای هرز گرفته شود.

در بعضی موارد لکه هائی از آلودگی به علفهای هرز بخصوص چندساله های خزنده دیده میشود کنترل این لکه ها قبل از گلدهی با هر هزینه ای و حتی همراه با محصول واقع در محدوده لکه آلودگی ضرورت دارد.
تمیز کردن تایر تراکتور و کامیون و بخشهای مختلف ماشینهای کشاورزی از گل قبل از ورود آنها به هر مزرعه ضرورت دارد هنگام به کارگیری کمباین باید از تمیز بودن آن اطمینان حاصل نمود. ممکن است از دام برای چرای بقایای محصول در مزرعه استفاده بعمل آید. مسیر دام از اصطبل تا مزرعه و نیز پس چر مزارع باید عاری از علفهای هرز باشند. از تغذیه دام بـا علوفه حاوی علف هرز خودداری شود و کود حیوانی را پس از ضد عفونی و یا پوسـانیدن کافی و اطمینان از عدم وجود بذر علف و هرز در آن، در مزرعه توزیع نمود.

• دفع

دفع عبارت از حذف کامل تمام گیاهان ،ناخواسته اندامهای آنها و بذر آنها از یک منطقه یا مزرعه است. این روش در مقیاس کوچک مزرعه مؤثرتر از مقیاس یک منطقه است. زیرا وجود بذر در خاک مسأله ساز است. از دیگر مشکلات دفع علف های هرز آن است که حذف کامل بعضی از علفهای هرز سبب ظهور و گسترش علف های هرز دیگری در مزرعه میگردد که به دلیل اثرات آلیکوپاتیک علفهای هرز موجود، در مزرعه دیده نمیشدند دفع علفهای هرز مستلزم به کارگیری مستمر روشهای پیش گیری و کنترل و به خصوص روشهای کنترل شیمیائی میباشد

• کنترل

کنترل علف هرز

کنترل شامل عملیاتی است که رقابت علف هرز را به حداقل می رساند و با بیشترین بازده اقتصادی برای محصول همراه است در این روش نه تنها بذر جدیدی به مزرعه اضافه نمی،شود بلکه با علفهای هرز موجود مبارزه میشود.
روش مؤثر کنترل علف هرز توسط عواملی شامل فصل رشد علف هرز و طول دوره زندگی ،آن محصول مورد کاشت و روش تولید ،آن عملیات تهیه بستر، امکانات موجود برای کنترل علفهای هرز و وضعیت اقلیمی منطقه مورد نظر انتخاب می گردد. بحث در رابطه با تک تک این عوامل بخصوص به این دلیل که اثرات متقابل عوامل وجود دارد، در این کتاب نمی گنجد به علاوه هیچ گاه یک استراتژی و تکنیک به تنهایی کافی نیست.بلکه لازم است همیشه از کلیه عملیات ممکن استفاده نمود.در اینجا به روش های مختلف کنترل تحت عناوین روش های اکولوژیکی،مکانیکی،بیولوژیکی و شیمیایی اشاره کرد.

• کنترل اکولوژیکی

کنترل اکولوژیکی به مفهوم ایجاد شرایط مناسب برای افزایش میزان و توان رشد و قدرت رقابت محصول با علف هرز و نامساعد ساختن شرایط محیطی برای علف هرز است.

• کنترل شیمیایی

علف کش ها ترکیباتی شیمیائی هستند که از رشد علفهای هرز جلوگیری کرده و یا گ آنها میگردند. بعضی از علف کشها عمومی می باشند و به اکثر گیاهان آسیب می رسانند مانند گراماکسون و راند آب بعضی از علف کشها انتخابی میباشند یعنی فقط به گیاهان خاصی آسیب میرسانند، مانند تو، فور دی کـه بـه باریک بـرگ هـا سیبی نمی رساند ولی پهن برگ ها را از بین میبرد تفاوت در محل قرار گرفتن علف کش نسبت به محل جذب و اختلاف در مکانیسمهای جذب، انتقال و متابولیسم در بین گیاهان نیز از عوامل پیدایش اثر انتخابی میباشند همچنین خاصیت انتخابی علف کش تحت تأثیر مرحله رشد گیاه،شرایط اقلیمی و خاکی منطقه و شرایط جوی در زمان مصرف و طی دوران اثر بخشی قرار میگیرد.

• کنترل مکانیکی
  

در این روش با وسایلی به علف هرز آسیب مکانیکی یا فیزیکی زده میشود و یا علف هرز علف هرز از خاک بیرون کشیده میشود کنترل مکانیکی باید قبل از گلدهی انجام گیرد هر چه علف هرز جوانتر باشد رقابت آن با محصول کمتر مصرف عوامل رشد محدودتر و عمل کنترل مؤثرتر میباشد.

• کنترل بیولوژیکی

در روش کنترل بیولوژیکی از یک موجود زنده برای آسیب مستقیم به علف هرز و حفظ تراکم آن در زیر سطح آستانه خسارت اقتصادی استفاده می شود. روش های کنترل بیولوژیکی شامل بکارگیری حشرات، عوامل بیماری زا ،ماهیان، پستانداران و پرندگان می باشد. روشهای کنترل بیولوژیکی در مزارع زراعی وسیع و بخصوص در شرایط تنوع محصولات چندان عملی نیست. روشهای کنترل بیولوژیکی با نارسائی هائی رو به رو میباشد در این روش، کنترل كامل علف هرز غیر ممکن است عامل کنترل باید اختصاصی عمل کند و به گیاهان مفید آسیبی نرساند. به علاوه، بعضی از گیاهان در مزارع به عنوان علف هرز شناخته می شوند، در حالی که در محوطه های مسکونی ممکن است زینتی و یا در محل های دیگر از نظر کنترل فرسایش و غیره مفید باشند. عامل کنترل باید به محیط زندگی سازگار باشد. کنترل سبب آزاد شدن فضا و یا حذف اثرات فیتوتوکسینی شده و سایر علفها یک علف هرز . ممکن است رشد زیادی نمایند ممکن است بازده ریالی برای تولید کننده عامل کنترل، مطلوب نباشد. زیرا به طور مثال، اسپور یک بیماری که به خاک اضافه می شود، فقط یک بار به یک مصرف کننده فروخته میشود. روشهای کنترل بیولوژیکی برای کاهش تراکم گیاهان ناخواسته در مراتع، جنگلها، دریاچه ها و مردابها ممکن است با صرفه و مناسبتر از سایر روشها باشد. انتظار می رود که این روشها خسارتی به محیط زیست وارد نسازند.

جمع بندی

از دید کشاورز،علف هرز هر گیاه غیر مفید و مضر است که در مزرعه دیده میشود ومبارزه با آن از ضرورت های کشاورزی راندمان بالا و سود آور است که به روش های مختلف مانند روش های اکولوژیکی،مکانیکی،بیولوژیکی و شیمیایی میتوان آنها را ازبین برد.

منابع

• https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%81_%D9%87%D8%B1%D8%B2
• https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%81%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D8%B1%D8%B2

با ما همراه باشید

با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی

  ** نهاده راز خرم ،راز یک فصل پربار **