مدیریت کاشت، داشت و براشت بادامستان

بادام از قديمي ترين محصولات خشکباری و از خانواده گلسرخیان است كه خويشاوندي نزدیكي با گونه هاي مختلف سایر هسته دارها از قبيل آلو و گوجه و به ويژه هلو و شليل دارد. بادام در حال حاضر بیشترین تولید تجاری خشکبار را به خود اختصاص داده است. از نظر تولید بادام در نواحی از دنیا رشد می کند که دارای آب و هوای نیمه گرمسیری مدیترانه ای با زمستان های ملایم و مرطوب و تابستان های گرم و خشك است. یکی از مناطق مهم تولید بادام آسیای مرکزی و جنوب غربی آن است. خاستگاه اصلي بادام را منطقه وسیعی از ایران، تاجیکستان، غرب پاکستان و افغانستان می دانند. بادام در ایران در مناطق سردسيري و نيمه سردسيري كشت مي شود.

برای خرید عمده کود و سم کشاورزی با شماره 09106562010 تماس بگیرید.   از محصولات زیر نیز بازدید کنید: کود هیومیک اسید مایع متالم چینی کود آلی مایع پلنتی پل ترکیه ای کود کامل گرانول 15-5-15 گرین ویت ایرانی کود اکستراژل هیومیکی PK پرهام ایران  

شرایط اقلیمی مناسب کشت بادام

درخت بادام گیاهی مقاوم به خشکی است و کارآیی بالایی در مصرف آب و تولید میوه دارد. این گیاه برای رشد مطلوب به تابستان‌ های گرم و زمستان‌ های ملایم نیاز دارد. نیاز سرمایی آن بین 100 تا 800 ساعت دمای پایین تر از 7 درجه سانتی‌گراد است که برای شکستن خواب جوانه‌ ها ضروری است. بادام نسبت به سرمازدگی بهاره حساس است، به‌ ویژه در دوره گلدهی، لذا مناطقی با سرمای دیررس برای کشت این درخت مناسب نیستند.

خاک مناسب کشت بادام

در خاک های کشور به جز حاشیه شمالی عوامل محدودکننده عمومی مانند آهک بالا،  pH بالا، خشکی، کمبود ماده آلی، شوری خاک و لایه سخت دیده می شود؛ اما چون برای درختان چاله هایی با ابعاد یک متر کنده می شود و بستر درخت کاملا اصلاح می گردد، نگرانی از این عوامل محدودکننده وجود ندارد. بهترین خاک برای بادام، خاک‌ های شنی-لومی با زهکشی مناسب است. بادام مقاوم به خاک های آهکی است؛ ولی pH  ایده‌ آل خاک بین 6 تا 7 است، زیرا در خاک‌ های اسیدی یا قلیایی شدید رشد آن کاهش می‌ یابد. از کاشت بادام در زمین‌ هایی با سطح آب زیرزمینی بالا و خاک‌ های سنگین و رسی خودداری شود، زیرا باعث پوسیدگی ریشه می‌ شود.

روش‌ های تکثیر بادام

• کاشت بذر: این روش معمولا برای تولید پایه‌ های پیوندی استفاده می‌ گردد و کمتر برای کشت مستقیم توصیه می‌ شود.
• پیوند: پیوند رایج‌ ترین روش تکثیر تجاری است که شامل پیوند ارقام تجاری روی پایه‌ های مقاوم مانند GF677، بادام تلخ و آلوچه وحشی است.
• قلمه‌ زنی و کشت بافت: در برخی موارد برای تولید نهال‌ های یکنواخت و یا عاری از ویروس استفاده می‌ شود؛ اما هزینه بالاتری دارد.

ثمر دهی و باردهی بادام

زمان باردهی درخت بادام از سال دوم به بعد می تواند باشد که سن باردهی در درختان پیوندی زودتر از درختان بذری بوده و بستگی به سایر عوامل از جمله شرایط آب و هوایی، نوع رقم، شرایط تغذیه و آبیاری در گونه های مختلف بادام تفاوت نیز دارد. در کل سن باردهی اقتصادی درخت بادام با توجه به نوع رقم از سال پنجم تا هفتم می باشد. میزان متوسط تولید در بادام آبی 5/1 تن در هکتار و در بادام دیم با توجه به خشکسالی در سال های اخیر 5/0 تن در هکتار می باشد.

زمان و نحوه کاشت درخت بادام

بهترین زمان کاشت بادام پاییز یا اواخر زمستان (قبل از بیدار شدن درخت) است. زمین هایی را انتخاب کنید که دارای شیب رو به شمال باشند و عمق خاک زراعی بالایی (بیش از یک متر) داشته باشند. فاصله کاشت بسته به شرایط کشت، شرایط اقلیمی، نوع پایه و رقم مورد نظر متغییر بوده و معمولا 5 تا 7 متر بین درختان و 6 تا 7 متر بین ردیف‌ ها تعیین می‌ شود.

حفر چاله‌ های کاشت

عمق چاله‌ ها حدود 60 × 60 سانتی‌ متر توصیه می‌ شود که خاک سطحی با مواد آلی مخلوط شده و در پای درخت ریخته می‌ شود. البته ابعاد گودال بسته به نوع خاك و میزان رطوبت و عمق خاك حاصلخیز متغیر است. برای باغات دیم ابعاد 1×1×1 (عمق و طول و عرض) مناسب می باشد. برای کاهش هزینه ها بهتر است چاله با بیل مکانیکی کنده شود. خاک سطحی جدا و خاک عمقی نیز جدا گردد. سپس خاک سطحی (زراعی) اطراف چاله جمع آوری شده و با حدود 20 کیلوگرم کمپوست غنی شده ترکیب و همراه با ترکیبات قارچ میکوریزا به میزان 100 گرم و نیز کود گوگرد در داخل چاله ریخته و چاله را تا 20 سانتیمتری از لبه پر کرده و سپس خاک عمقی اضافه می شود.

کاشت نهال

در اینجا سه نوع نهال جهت کشت توصیه می شوند که هر کدام مزایا و معایب مربوط به خود را دارند. نهال پیوندی، حداقل شش ماهه، نهال بذری گلدانی شش ماهه، بذر بادام تلخ یا سایر پایه های بذری که در قسمت بعد معرفی می شوند.

نهال پیوندی

• مناسب برای کاشت بادام آبی یا کاشت دیم در مناطقی با بارندگی بالای 400 میلی‌ متر یا امکان آبیاری تکمیلی در دو سال اول را دارند.
• استفاده از نهال پیوندی سبب تسریع در باردهی ۲ تا ۳ سال زودتر از روش‌ های دیگر می شود.
• انتخاب نامناسب رقم و پایه، عامل اصلی غیراقتصادی بودن باغ‌ های بادام در ایران است. انتخاب ارقام مناسب تأثیر بسزایی در افزایش تولید دارد.
• پس از انتخاب رقم و پایه مناسب، ریشه نهال‌ ها قبل از کاشت در محلول قارچکش ضدعفونی می‌ شود.
• در ته مخلوط خاک و کود مناسب ریخته شود؛ ولی ریشه ها روی بستر خاک ساده قرار گیرند و آبیاری اولیه بعد از کاشت ضروری است.
• نهال‌ ها نباید در عمق زیاد کاشته شوند؛ زیرا باعث کاهش رشد و افزایش بیماری‌ ها می‌ شود.

نهال بذری گلدانی

• اکثر باغ‌ های بذری زودگل بوده و به دلیل سرمازدگی مکرر، عملکرد پایینی دارند.
•  کاشت بذر در پاییز (آبان و آذر) و پیوند خواب در مرداد و شهریور سال بعد انجام می‌ شود.
• پس از سربرداری در اسفند، جوش گیری، ۲ تا ۳ بار در فصل رشد برای جلوگیری از رشد پاجوش‌ ها الزامی است.
• در مناطق با بارندگی کمتر از 400 میلی‌ متر، بهترین روش کشت مستقیم بذر در خاک روی پشته است.
• بذرها پس از ضدعفونی، ۲ تا ۳ عدد با فاصله ۵ تا ۱۰ سانتی‌ متر در اطراف پشته کاشته می‌ شوند.
• پس از سبز شدن در بهار، قوی‌ ترین نهال حفظ و بقیه حذف می‌ شوند تا رشد بهتری داشته باشد.

انتخاب ارقام بادام برای کشت دیم

1. انتخاب ارقام دیرگل و خیلی دیرگل برای جلوگیری از سرمازدگی در مناطق سردسیر و استفاده از ارقام زودگل در مناطق گرمتر
2. انتخاب ارقام زودرس و میان‌رس بودن به دلیل اینکه ارقام زودرس در شرایط دیم، مغز پرتری دارند؛ زیرا با کاهش رطوبت خاک در پایان فصل رشد، عملکرد بهتری نشان می‌ دهند.
3. ارقام با درصد مغز بالا و میوه‌های درشت به دلیل افزایش عملکرد توصیه می شوند.
4. انتخاب ارقام پوست‌ سخت (سنگی) به دلیل کاهش خسارت پرندگان.
5. در باغ‌ های دیم و شیبدار، استفاده از ارقام خودبارور باعث افزایش عملکرد می‌ شود؛ زیرا نیازی به درخت گرده‌ زا نیست.

ارقام بادام مناسب کشت دیم: شاهرود 12، تونو، سوپرنوا، شاهرود 21، سهند، شکوفه، یلدا، آذر، شاهرود 6، شاهرود 7، شاهرود 8، شاهرود 10، شاهرود 13، فرانیس و نپلوسالتر.

مرحله داشت بادام (مراقبت و نگهداری درخت بادام)

نیاز آبی درخت بادام

بادام درختی کم‌ آب‌بر است؛ اما برای تولید حداکثری نیازمند آبیاری منظم در مراحل رشد بحرانی به شرح زیر است.

1. دوره گلدهی: حساس‌ ترین دوره به کم‌ آبی است و تأمین آب کافی، تشکیل میوه را تضمین می‌ کند.
2. دوره رشد میوه: آبیاری در این مرحله موجب افزایش اندازه میوه و مغز می‌شود.
3. دوره بعد از برداشت: کاهش آبیاری در این مرحله به سخت شدن چوب درخت و آمادگی برای خواب زمستانی کمک می‌ کند.

روش‌ های آبیاری

•  آبیاری قطره‌ ای (به دلیل مصرف بهینه آب) و یا احداث آبگیر برای استحصال آب باران در مناطقی با بارندگی کم توصیه می‌ شود.
• اجراى شیوه صحیح آبیارى درختان به ویژه در روش آبیارى غرقابى (ایجاد سیستم نوارى، تشتکى دو طرفه و تشتکى یک طرفه در اراضى شیبدار) و جلوگیری از تماس مستقیم آب با طوقه درختان و زیر خاك رفتن محل پیوندك انجام گردد.
• میزان نیاز آبی سالانه 6000 تا 8000 مترمکعب در هکتار است که بسته به اقلیم متفاوت می باشد. در مناطق معتدل گرم و سرد که بارندگی بالای 400 میلی متر در سال دارند، می توان بادام دیم نیز کشت کرد.

هرس درخت بادام

اجراى عملیات هرس باغ بعد از سپرى شدن دوره سرما و قبل از زمان بیدار شدن درختان انجام می شود. انواع هرس شامل موارد زیر می باشد.

• هرس فرم‌ دهی: در سه سال اول انجام می‌ شود و به شکل‌ های جامی، محور مرکزی یا ترکیبی انجام می‌ گیرد.
• هرس باردهی: بعد از شروع باردهی (سال چهارم به بعد) برای حذف شاخه‌ های اضافی و بهبود نورگیری تاج انجام می‌ شود.
• هرس جوان‌ سازی: برای درختان مسن‌ تر که باردهی آن‌ها کاهش یافته، باعث تحریک رشد شاخه‌ های جدید می‌ شود.

گرده افشانی و تشکیل میوه در بادام

درختان بادام از اولین درختان میوه‌ ای هست که در اواخر زمستان یا اوایل بهار گل می‌ دهند. گرده‌ افشانی در بادام توسط زنبور عسل انجام می‌ شود، اما شرایط جوی نیز می‌ تواند تأثیر زیادی بر روی این فرآیند داشته باشد. دما و رطوبت نقش موثری در موفقیت گرده‌ افشانی دارند. دماهای مناسب برای فعالیت زنبورها بین 9 تا 11 درجه سانتی‌ گراد است و دماهای پایین‌تر می‌ تواند فعالیت آن‌ها را مختل کند. بارندگی و رطوبت بالا نیز می‌ توانند باعث کاهش فعالیت زنبورها و مانع خروج گرده از بساک‌ ها و کاهش تشکیل میوه شود. باد و هوای خشک نیز باعث تبخیر سریع شهد و کاهش فعالیت زنبورها می‌ شود.

رشد لوله‌ های گرده در دماهای مختلف متفاوت است و به نوع رقم بستگی دارد. دمای مناسب برای جوانه‌ زنی لوله گرده در بادام بین 15 تا 23 درجه سانتی‌ گراد است، لوله‌ های گرده در رقم زودگل در دماهای پایین‌تر جوانه می‌زنند. در ارقام خودسازگار رشد لوله گرده کندتر است. در مرحله ریزش گلبرگها دمای کمتر از یك درجه سانتی گراد موجب مرگ خامه و تخمك ها می گردد.

ریزش گل و میوه در بادام

ریزش گل و میوه در بادام در سه مرحله می تواند اتفاق بیفتد.

• مرحله اول از زمان گلدهی تا دو هفته بعد از آن بوده که به علت عدم تلقیح گل ها در اثر گرده افشانی مناسب یا ناسازگاری گرده می باشد.
• مرحله دوم به علت سرمازدگی در هفته‌های پنجم تا هفتم بعد از گلدهی بوده که می تواند سبب ریزش میوه می شود.
• مرحله سوم ریزش میوه به علت رقابت بین میوه و شاخ و برگ درختان می باشد.

تشکیل میوه زیاد می تواند بر گل انگیزی سال بعد تاثیر منفی گذارد. در نهایت، گرده‌ افشانی و تولید میوه در درختان بادام به شدت تحت تأثیر شرایط جوی، دما و فعالیت زنبورها قرار دارد. با توجه به این نکات، کشاورزان باید تمهیدات مناسبی را برای مدیریت این عوامل در نظر بگیرند تا به باروری بهینه درختان بادام دست یابند.

تغذیه و کوددهی درخت بادام

بادام به عناصر غذایی زیادی نیاز دارد، که بایستی بر اساس آزمون خاک یا برگ انجام شده و بررسی های صورت گرفته توسط کارشناس فنی، میزان مورد نیاز هر کود به درستی مشخص و تعیین گردد. اما مهم‌ ترین آن‌ها عبارتند از:

نیتروژن (N): برای رشد رویشی، زایشی و افزایش عملکرد، معمولا  50 تا 100 کیلوگرم در هکتار به فرم سولفات آمونیوم، یا در ترکیبات کودی ماکرو NPK توصیه می‌ شود.

فسفر (P): بهبود رشد ریشه و گلدهی، مقدار پیشنهادی 30 تا 50 کیلوگرم در هکتار است. به فرم سوپرفسفات تریپل یا در ترکیبات کودی ماکرو NPK توصیه می‌ شود.

پتاسیم (K): نقش مهمی در کیفیت مغز بادام دارد، مقدار توصیه‌ شده 100  تا 150 کیلوگرم در هکتار با توجه به نتیجه آزمون خاک به فرم سولفات پتاسیم یا در ترکیبات کودی ماکرو NPK در چالکود در زمستان و یا به صورت محلولپاشی با کود سولفات پتاسیم در طول دوره رشد می باشد.

هیومیک اسید: در بهمن تا اسفندماه همراه با سایر کودهای مورد نیاز ماکرو و میکرو به صورت چالکود و یا در ابتدای فصل رشد به صورت کود آبیاری استفاده گردد.

گوگرد: در بهمن تا اسفندماه همراه با سایر کودهای مورد نیاز ماکرو و میکرو به صورت چالکود و یا در ابتدای فصل رشد به صورت کود آبیاری استفاده گردد.

فروت ست: بعد از اتمام سرمای زمستانه و در مرحله تورم جوانه ها به صورت محلولپاشی روی درختان استفاده گردد.

عناصر ریزمغذی (آهن، روی، منگنز، مس،، منیزیم، بور): برای افزایش بهبود کیفیت محصول مورد نیازند که به صورت چالکود زمستانه و یا محلولپاشی در طی فصل رشد قابل استفاده است.

آمینو اسید: استفاده از این نوع کودها به همراه فروت ست در زمان تورم جوانه ها در اواخر زمستان و یا در طول دوره رشد جهت بهبود کیفیت میوه ها و مقاومت درخت به انواع تنش ها و افزایش عملکرد توصیه می گردد.

جلبک دریایی: برای افزایش رشد میوه و همچنین بهبود فتوسنتز و در نهایت افزایش کمی و کیفی محصول می توان همراه با کود فروت ست در زمان تورم جوانه ها و همچنین در بعد از ریزش گل ها بر روی میوه تا مرحله رسیدن چند نوبت محلولپاشی کرد.

کود کلسیم: در بعد از ریزش گلبرگ ها و همچنین در زمان تشکیل مغزها برای افزایش تشکیل میوه و درصد مغز به صورت محلولپاشی روی درختان استفاده شود.

کوددهی می‌ تواند به‌ صورت چالکود (در زمستان) و محلول‌پاشی (در بهار و تابستان) انجام شود.

آفات مهم درختان بادام

کرم مغزخوار بادام

لاروهای این آفت وارد مغز بادام شده و باعث پوکی آن می‌ شوند. جمع آورى و معدوم نمودن بادام هاى خشک و آلوده به زنبور مغز خوار بادام به صورت همگانى در فصل زمستان انجام گردد. همچنین کنترل با استفاده از یکی از سموم فسفره مناسب مثل مالاتیون در مرحله تخم‌ ریزی پس از ریزش گلبرگ ها امکان‌ پذیر است.

کنه جوانه بادام

 برای کنترل خسارت این آفت، تلفیق حذف شاخه هاي آلوده در زمستان، روغن پاشی زمستانه با روغن ولک و کاربرد کنه کش در زمان خروج کنه هاي بالغ از گال توصیه می گردد.

شپشک نخودی بادام

 کنترل تلفیقی با حذف و معدوم کردن شاخه های آلوده در اواخر زمستان و فصل تابستان به همراه سم پاشی به صورت لکه ای در باغ در زمان باز شدن تخم ها و سن یک پوره آفت

شته سبز

باعث ضعف عمومی درخت شده و با استفاده از حشره‌ کش‌ ها مثل کنفیدور یا پریمور کنترل می شود.

بیماری‌ های رایج درختان بادام

شانکر باکتریایی یا گموز

شانکر باکتریایی یا گموز منجر به ایجاد زخم‌ های ترشح‌ کننده صمغ روی تنه، شاخه‌ ها و خشکیدگی سرشاخه و مرگ جوانه و گل ها می‌ شود. استفاده از نهال سالم و ارقام مقاوم، هرس شاخه‌ های آلوده و استفاده از سموم مسی مثل اکسی کلرور مس یا مخلوط بردو در سه زمان (پاییز همزمان با ریزش برگه، اواخر زمستان در زمان تورم جوانه گل و بعد از ریزش گلبرگ و تشکیل چغاله) مؤثر است.

لکه باکتریایی برگ و میوه

 علائم آن ایجاد لکه های غربالی روی برگ و میوه است. مدیریت کنترل آن همانند شانکر باکتریایی است.

جاروک باکتریایی بادام

جاروک باکتریایی بادام که باعث تولید تعداد زیاد شاخه با میانگره کوتاه و سرخشکیدگی، کم رشدی، کوتولگی و زودگلدهی می شود. ناقل این بیماری یک نوع زنجرک است. برای کنترل آن از نهال، قلمه و پیوندک سالم و غیر آلوده و مبارزه با حشره ناقل استفاده شود.

سایر بیماری های قارچی

پوسیدگی فایتوفتورایی، لکه آجری بادام، شانکر سیتوسپورایی، پوسیدگی سفید ریشه، لکه غربالی در اثر رطوبت بالا ایجاد شده و گل و شاخه‌ ها را تحت تأثیر قرار می‌ دهد. استفاده از ارقام مقاوم، رعایت فاصله کاشت، حذف و جمع آوری شاخ و برگ آلوده و سم‌ پاشی با قارچ‌کش‌ های مناسب از جمله ترکیبات مسی، مانکوزب و یا مخلوط بردو کمک‌ کننده است.

برداشت و نگهداری محصول

زمان مناسب برداشت بادام

• زمان برداشت بستگی به رقم و شرایط آب‌ و هوایی دارد اما معمولا از اواخر تابستان تا اوایل پاییز انجام می‌ شود.
• نشانه‌ های رسیدگی شامل ترک‌ خوردگی پوسته سبز و جدا شدن آسان بادام از درخت است.

روش‌ های برداشت بادام

1. برداشت دستی: برای باغ‌ های کوچک یا در مناطقی که ماشین‌ آلات در دسترس نیست.
2. برداشت مکانیزه: استفاده از دستگاه‌ های تکان‌ دهنده درخت که باعث افتادن بادام روی زمین یا توری‌ های جمع‌ آوری می‌ شود.

مراحل پس از برداشت

1. جدا کردن پوسته سبز معمولا توسط دستگاه‌ های مخصوص انجام می‌ شود.
2. خشک کردن: بادام‌ ها در محیطی با تهویه مناسب و در دمای زیر 40 درجه سانتی‌ گراد خشک می‌ شوند تا رطوبت مغز به حدود 12-10 درصد برسد.
3. بسته‌ بندی و نگهداری: بادام باید در دمای 0 تا 4 درجه سانتی‌ گراد و محیط خشک نگهداری شود تا از رشد قارچ‌ ها و فساد جلوگیری شود.

عوامل مؤثر بر کیفیت نهایی محصول بادام

• شرایط آب‌ و هوایی در زمان برداشت
• روش خشک‌ کردن و دمای نگهداری
• میزان رطوبت مغز بادام
• بسته‌ بندی مناسب برای جلوگیری از حمله آفات انباری

جمع بندی

درخت بادام یکی از محصولات مهم خشکباری در ایران می باشد. هدف از تولید محصول رسیدن به سوددهی اقتصادی با افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول می باشد. برای دستیابی به این اهداف بایستی مواردی از جمله انتخاب منطقه جغرافیایی و شرایط آب و هوایی مناسب کاشت بادام، انتخاب ارقام و نهال مناسب، مدیریت هرس، تغذیه ، آبیاری و کنترل آفات و بیماری ها مورد توجه کامل قرار گرفته و به شیوه صحیح و در زمان مناسب اجرا گردند. مطالب کاربردی نوشته شده، تمامی مراحل کاشت، داشت و برداشت بادام را به‌ صورت کامل و تخصصی پوشش می‌ دهد.

منابع:

تالار ترویج دانش و فنون کشاورزی

نویسنده: خانم فرزانه پایمرد- دکترای گیاهپزشکی

 

با ما همراه باشید

با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی

  ** نهاده راز خرم ، راز یک فصل پربار **