اصول و روش‌ های هرس درختان میوه

هرس درختان میوه یکی از عملیات حیاتی در مدیریت باغبانی است که تاثیر قابل توجهی بر رشد، باروری و کیفیت محصول دارد. با اجرای هرس به‌ شکل علمی و اصولی، می‌توان ساختار درخت را بهبود بخشید، میزان باردهی را افزایش داد و سلامت کلی باغ را تضمین کرد. در این مقاله، به بررسی اصول، اهداف و روش‌های مختلف هرس درختان میوه با جزئیات بیشتری می‌پردازیم.

برای خرید عمده کود و سم کشاورزی می توانید با شماره تماس 09106562010 در تماس باشید.

از محصولات زیر نیز دیدن کنید:

اهمیت هرس درختان میوه

هرس یکی از ابزارهای کلیدی برای کنترل رشد و شکل‌دهی درختان میوه است. در صورتی که درختان بدون هرس رها شوند، شاخه‌های متراکم و مزاحم موجب کاهش دسترسی نور و جریان هوا به داخل تاج درخت می‌شوند. این وضعیت منجر به کاهش کیفیت میوه و باردهی نامنظم می‌شود. از سوی دیگر، شاخه‌های پیر و آسیب‌دیده با ایجاد سایه و مزاحمت‌های مختلف مانع رشد سالم سایر بخش‌های درخت می‌شوند. هرس منظم به باغداران این امکان را می‌دهد که چارچوبی محکم و مناسب برای رشد درختان ایجاد کرده و از باردهی منظم و باکیفیت اطمینان حاصل کنند.

اهداف هرس

عملیات هرس، به قطع کامل یا جزیی از قسمت های درخت شامل شاخه، ریشه، پوست، برگ، گل و میوه و به منظور تحت تاثیر قرار دادن رشد و باروری گیاه گفته می شود. اهداف هرس درختان میوه به شرح زیر هستند:

1. کنترل اندازه :مدیریت اندازه و سلامت درخت برای افزایش بهره‌وری.
2. کاهش شکستگی: جلوگیری از شکستگی شاخه‌ها به دلیل بار سنگین میوه‌ها.
3. بهبود فرم درخت :از طریق هرس، می‌توان فرم مناسب برای درخت ایجاد کرد که هم از نظر زیبایی و هم از نظر عملکرد مفید باشد.
4. افزایش دسترسی نور و هوا :ایجاد فضای باز در تاج درخت باعث بهبود فتوسنتز و کاهش شیوع بیماری‌ها می‌شود. نور کافی برای برگ ها و میوه ها می‌تواند به توسعه جوانه‌های گل و بهبود کیفیت میوه کمک کند.
5. تحریک و تنظیم رشد و باروری:  هرس به جوانه‌ها اجازه می‌ دهد تا به‌ طور موثرتری رشد کرده و به تولید میوه‌های باکیفیت کمک کنند. هرس شاخه‌های قدیمی، شرایط بهتری را برای رشد شاخه‌های جدید و بارده فراهم می‌کند.
6. حذف شاخه‌های آسیب‌دیده :از بین بردن شاخه‌های خشک، بیمار و مزاحم به بهبود سلامت درخت کمک می‌کند و مانع از انتشار آفات و بیماری‌ها می‌شود.
7. توزیع یکنواخت :توزیع مناسب شاخه‌های میوه‌دهنده روی شاخه‌های اصلی و تولید میوه های با کیفیت بالا
8. تولید میوه باکیفیت:  افزایش کیفیت و اندازه میوه‌ها
9. سلامت ریشه‌ها: هرس ریشه در زمان کاشت برای تضمین رشد سالم
10. بهبود عملیات باغبانی: هرس منجر به تسهیل در عملیات‌هایی مانند برداشت، سمپاشی و کوددهی می‌شود. با این روش، هزینه‌ها و زمان عملیات نیز کاهش می‌یابد.

از مقاله مدیریت کاشت، داشت و برداشت بادامستان نیز بازدید کنید

زمان‌بندی هرس

 از نظر زمان انجام هرس سه تقسیم بندی وجود دارد که شامل موارد زیر می باشد:

هرس خواب (زمستانه)

هرس زمستانه از زمان خزان درختان تا پیش از باز شدن جوانه‌های بهاره انجام می‌شود. این نوع هرس برای تحریک جوانه‌های گل و تنظیم باردهی بسیار مؤثر است. به‌عنوان مثال، در درختان هلو، انجام هرس در اواخر زمستان باعث افزایش تعداد جوانه‌های گل می‌شود. ایده‌آل‌ترین زمان از بهمن تا اسفندماه است. این هرس برای تقویت رشد شاخه‌های جدید و حذف شاخه‌های بیمار انجام می‌شود.

هرس تابستانه (سبز)

این نوع هرس از اوایل تا اواخر تابستان انجام می‌شود و به‌عنوان یک هرس مکمل برای درختان میوه به کار می‌رود. هرس تابستانه معمولاً برای کاهش رشد رویشی، بهبود کیفیت میوه و افزایش نفوذ نور به درون تاج و همچنین برای مدیریت رشد بیش از حد برخی درختان و کنترل رشد و بهبود کیفیت میوه‌ها در تابستان صورت می‌گیرد.

هرس در زمان کاشت نهال

 این هرس شامل برش ریشه‌های آسیب‌دیده و کوتاه‌کردن شاخه‌ها برای تنظیم رشد است. در این هرس قبل از کاشت نهال ریشه‌های آسیب‌دیده یا بیش از حد بلند کوتاه می‌شوندو  شاخه‌هایی که با زاویه کمتر از ۴۵ درجه نسبت به تنه قرار دارند، حذف می‌شوند. شاخه‌های مناسب به طول نصف کوتاه می‌شوند. در درختان بدون شاخه تنه این درختان به ارتفاع مناسب بریده می‌شود: درختان معمولی: ۱۱۰ سانتی‌متر، نیمه‌کوتاه: ۹۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر، کوتاه‌قد: ۷۵ سانتی‌متر.

انواع هرس

انواع هرس شامل 1- هرس تربیت و فرم دهی و 2- هرس باردهی می باشد.

• روش‌های هرس تربیت نهال درختان میوه

تربیت نهال‌های درختان میوه یکی از مراحل حیاتی برای رشد صحیح و باردهی بلندمدت آنهاست. در این بخش، به روش‌های اصلی تربیت نهال شامل روش شلجمی، هرمی و جامی می‌پردازیم.

هرس هرمی شکل

روش هرمی یکی از متداول‌ترین روش‌های تربیت درختان است. در این روش، سه تا پنج شاخه اصلی با زاویه‌ای مناسب نسبت به تنه انتخاب می‌شوند و سایر شاخه‌های جانبی حذف می‌گردند. به این ترتیب، تاج درخت به شکل هرمی رشد کرده و شاخه‌های پایین‌تر نور کافی دریافت می‌کنند. این روش بیشتر برای درختان زینتی و برخی از درختان غیرمثمر مانند چنار و تبریزی استفاده می‌شود. برای درختان میوه که بر روی پایه‌های پاکوتاه پیوند شده‌اند، روش هرمی مناسب نیست. زیرا ارتفاع زیاد درخت عملیات باغبانی را مشکل می کند، ولی وقتی ارقام روی پایه های پاکوتاه پیوند شده باشند، می توان از این روش برای تربیت درخت استفاده کرد، زیرا درختان پیوند شده روی پایه های پاکوتاه ارتفاع زیادی پیدا نمی کنند. به عنوان مثال فرم تربیت هرمی برای درختان سیب و گلابی پیوند شده روی پایه های پاکوتاه به کار می رود.

هرس شلجمی شکل

این روش برای درختانی استفاده می‌شود که نیاز به گسترده شدن تاج و محدود کردن ارتفاع دارند. درختانی مانند بادام، گردو، زردآلو و آلو با این روش به خوبی تربیت می‌شوند. پس از سربرداری نهال، چند شاخه فرعی با زاویه مناسب انتخاب شده و بقیه حذف می‌شوند. شاخه‌های انتخابی نقش اسکلت اصلی درخت را ایفا می‌کنند و در سال‌های آینده فرم شلجمی درخت حفظ می‌شود. در این روش نهال پس از اینکه از ارتفاع 60 تا 70 سانتیمتر سربرداری شد، در سال بعد تولید تعدادی شاخه فرعی می کند که در زمستان تعدادی از آن ها را که از رشد چند جوانه بالایی حاصل شده و زاویه بسته و رشد عمودی دارند حذف و از بین بقیه سه تاپنج شاخه را که با تنه زاویه نزدیک 45 تا 60 درجه داشته و در اطراف تنه اصلی واقع شده و با یکدیگر 20 تا 30 سانتیمتر فاصله عمودی داشته باشند به عنوان شاخه های اصلی درخت آینده انتخاب کرده و بقیه از ته قطع می شوند.

در این شکل هرس هیچ شاخه ای همیشه حالت پیشاهنگ نداشته و به محض اینکه شاخه ای بر شاخه های دیگر تسلط  یابد و قطر آن در محل اتصال به شاخه مرکزی از یک دوم محور مرکزی بیش تر شد، باید آن شاخه را قطع و نقش پیشاهنگ را به شاخه دیگری واگذار کرد. این طرز تربیت باعث می شود که درخت در تمام جوانب خود دارای شاخه های قوی شود و شاخه ها بتوانند محصول زیادی تولید کرده در برابر وزن آن و نیز فشارهای خارجی به راحتی مقاومت کنند. 

هرس جامی شکل (مرکز باز)

در روش تربیت جامی، مرکز تاج درخت باز گذاشته می‌شود و شاخه‌های اصلی به ‌صورت شعاعی از تنه درخت گسترش می‌یابند. این روش به‌ویژه برای درختانی که به نور بیشتری نیاز دارند، مانند هلو، آلو و بادام کاربرد دارد. این سیستم تربیت مناسب درختان سیب نیست. از مزایای این روش می‌توان به نفوذ بهتر نور به داخل تاج و کاهش تراکم شاخه‌ها اشاره کرد. با این حال، این روش برای مناطقی با نور شدید یا سرمای زمستانی کمتر مناسب است.

هرس باردهی درختان میوه

هرس باردهی یک نوع هرس بسیار تخصصی بوده که برای هر گونه از درختان میوه متفاوت می باشد و بر روی میزان وکیفیت محصول تاثیر مستقیم دارد. در زیر به هرس باردهی برخی از گونه ها اشاره می گردد.

هرس دانه دارها (سیب و گلابی)

 درختان سیب و گلابی عمدتاً روی شاخه‌های دو ساله میوه می‌دهند. هرس این درختان شامل حذف شاخه‌های بیمار، ضعیف و غیربارده است. در سیب، استفاده از هرس سبک باعث تقویت شاخه‌های بارده و افزایش کیفیت میوه می‌شود. در برخی از موارد، هرس سه ‌ساله اعمال می‌شود تا شاخه‌های بارده جدید جایگزین شاخه‌های قدیمی شوند. برای جلوگیری از بیماری‌هایی مانند آتشک، شاخه‌های آلوده باید به‌طور کامل قطع شوند.

هرس هلو

 درختان هلو به دلیل باردهی روی شاخه‌های یک‌ساله نیاز به هرس دقیق و منظمی دارند. شاخه‌های سال قبل که بارده بوده‌اند باید حذف شوند تا فضای لازم برای رشد شاخه‌های جدید فراهم شود. بهترین زمان برای هرس هلو، قبل از تورم جوانه‌ها در اواخر زمستان است. علاوه بر این، هرس تابستانه در هلو باعث کاهش رشد رویشی و جلوگیری از توسعه شانکر می‌شود. شکل تاج به صورت گلدانی باز حفظ شود.

هرس آلبالو و گیلاس

برای افزایش نور و جریان هوا، شاخه‌های داخلی تاج کمتر شوند و شاخه‌های آسیب‌دیده یا رشد رو به پایین حذف شوند.

هرس انگور

 درخت انگور نیاز به هرس دقیق دارد. شاخه‌های بارده انگور معمولا از جوانه‌های یک ‌ساله رشد می‌کنند. بنابراین، هرس زمستانه برای تحریک این جوانه‌ها ضروری است. در هرس انگور، شاخه‌های قوی و نزدیک به تنه برای باردهی انتخاب می‌شوند و سایر شاخه‌های ضعیف حذف می‌شوند.

نتیجه‌گیری

هرس درختان میوه یکی از اقدامات ضروری برای حفظ سلامت، افزایش باردهی و بهبود کیفیت میوه‌ها است. انتخاب روش‌های مناسب هرس و زمان‌بندی دقیق آن نقش موثری در موفقیت باغداری دارد. با پیاده‌سازی اصول علمی هرس، می‌توان به بهره‌وری بالاتر و محصولات باکیفیت دست یافت. اجرای صحیح تکنیک‌های هرس و تربیت درختان تضمین‌کننده آینده‌ای پربار و اقتصادی برای باغداران خواهد بود. با رعایت زمان و تکنیک‌های مناسب، درختان سالم‌تر و محصولات بهتری خواهید داشت. اگرچه هرس ممکن است پیچیده به نظر برسد، اما با استفاده از ابزارهای مناسب و رعایت اصول، می‌توان به نتیجه‌ای مطلوب دست یافت.