یکی از محصولاتی که در اکثر نقاط ایران به خصوص در جنوب کشور کشت می شود، گندم است. گندم به عنوان یکی از مهم ترین محصولات در حوزه کشاورزی شناخته می شود؛ زیرا در اقتصاد کشور از اهمیت بسیاری برخوردار است. ایران با تولید 14 میلیون و 500 هزار تن گندم در سال 2024 رتبه 11 بزرگترین تولید کننده گندم در جهان را به خود اختصاص داد. در ادامه به نکات مهم در کاشت گندم در جنوب کشور می پردازیم.
برای خرید عمده کود و سم کشاورزی مناسب گندم و مشاوره در زمینه کاشت گندم با شماره 09109742010 تماس بگیرید.
بهترین زمان کاشت گندم در جنوب
کاشت گندم در ایران در مناطق مختلفی صورت می گیرد. مهم ترین استان های تولید کننده گندم در کشور شامل خوزستان، گلستان، کردستان، فارس،جنوب کرمان، کرمانشاه، آذربایجان، خراسان رضوی، همدان، لرستان و آذربایجان شرقی است. برای برداشت محصول خوب و باکیفیت گندم در جنوب، باید در نظر داشت که بسته به نوع رقم و نژادهای مختلف گندم، کاشت این محصول در زمان های مختلفی صورت می گیرد. به طور عمومی کاشت گندم در دو زمان انجام می شود که شامل گندم بهاره و گندم پاییزه یا زمستانه است. زمان کاشت با توجه به رقم بذر و منطقه تعیین می شود. همچنین کاشت گندم به دو حالت کشت آبی و کشت دیم صورت می گیرد که بر اساس همین نکته زمان کاشت نیز متفاوت است. در ادامه به زمان مناسب کاشت گندم در برخی از استان های جنوبی کشور می پردازیم.
بهترین زمان کاشت گندم در خوزستان
استان خوزستان یکی از بزرگترین تولید کننده های گندم در ایران است. منظور از بهترین زمان کاشت گندم، این است که باید شرایط آب و هوایی مطلوب برای رشد و نمو گیاه فراهم باشد. به طور کلی بهترین زمان کاشت گندم براي کشت آبی در استان خوزستان حدود 15 آبان تا 25 آذر است. توجه کنید که تاریخ کاشت و اولین آبیاري و بارندگی در کمیت و کیفیت برداشت آن بسیار مؤثر است. عدم رعایت زمان کاشت مناسب، می تواند کاهش 20-50 درصدی را در عملکرد دانه به دنبال داشته باشد. بنابراین باید به زمان کاشت توجه داشت.
- بهترین زمان کاشت گندم در خوزستان، برای گندم بهاره دیم از اواخر بهمن تا اوایل اسفند می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در خوزستان، برای گندم بهاره آبی از اواخر بهمن تا اوایل یا اواسط اسفند می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در خوزستان، برای گندم پاییزه دیم از اواخر مهر تا اواسط آبان می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در خوزستان، برای گندم پاییزه آبی از اواخر مهر تا اواسط یا اخر آبان می باشد.
بهترین زمان کاشت گندم در فارس
استان فارس از دیگر مناطق گندم کار در ایران است. در سال زراعی جاری بیش از ۴۴۲ هزار هکتار گندم به صورت آبی و دیم در فارس کشت شده است. بر اساس آمارها میزان تولید گندم فارس نسبت به سال گذشته ۳ درصد افزایش پیدا کرده است. به دلیل داشتن مناطق گرم و خشک در استان فارس، باید منطقه مناسب را جهت کشت گندم در نظر گرفت که با مشکلات زمان آبیاری مواجه نشوند.
به طور کلی مناطقی که در استان فارس به کشت گندم دیم مشغول هستند شامل ممسنی، کازرون، سپیدان، برخی شهرستان های اطراف شیراز، اقلید و فیروز آباد است. کشت گندم در استان فارس در شهرستان های مرودشت، داراب، شیراز، کربال، سپیدان، لارستان، فسا، ممسنی، کازرون، فیروز آباد، رستم، کوار، مهر، زرین دشت، آباده و بوانات انجام می شود. کاشت گندم در استان فارس در مناطق سردسیر از 15 مهر تا 15 آبان ماه، در مناطق معتدل از 15 آبان ماه تا 15 آذر ماه و همچنین در مناطق گرمسیر حداکثر تا پایان آذر ماه انجام می شود.
- بهترین زمان کاشت گندم در فارس، برای گندم بهاره دیم از اواخر بهمن تا اواسط اسفند می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در فارس، برای گندم بهاره آبی از اواخر بهمن تا اوایل اسفند می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در فارس، برای گندم پاییزه دیم از اوایل تا اواسط آبان می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در فارس، برای گندم پاییزه آبی از اواسط مهر تا اوایل آبان می باشد.
بهترین زمان کاشت گندم در کرمان
استان کرمان از دیگر بخش هایی است که به تولید گندم مشغول هستند. با توجه به اقلیم های این استان به طور معمول تاريخ کاشت در مهرماه برای مناطق سرد ساردوئیه شروع شده و برای منطقه گرم رودبار و سرخ قلعه از 25 آبان تا 5 دی می توان کشت گندم را انجام داد. همچنین یکی از مناسب ترين تاريخ کاشت ها برای منطقه جیرفت، عنبرآباد و فارياب از نیمه دوم آذرماه می باشد. بر اساس آمارها کشت گندم در بخش جیرفت در کرمان، در حدود 91 هزار هكتار و متوسط میزان عملكرد آن 9112 کیلوگرم در هكتار است.
- بهترین زمان کاشت گندم در کرمان، برای گندم بهاره دیم از اوایل تا اواسط اسفند می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در کرمان، برای گندم بهاره آبی از اواخر بهمن تا اوایل اسفند می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در کرمان، برای گندم پاییزه دیم از اواخر مهر تا اوایل آبان می باشد.
- بهترین زمان کاشت گندم در کرمان، برای گندم پاییزه آبی از اوایل مهر تا اوایل آبان می باشد.
بیشترین عملکرد گندم دیم در استان ها
همانطور که ذکر شد گندم را به دو صورت دیم و آبی می توان کشت کرد. برخی از استان های شمالی ایران بیشترین درصد تولید گندم دیم را دارند. بر اساس آمارهای 5 سال اخیر استان های کردستان، همدان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کرمانشاه بیشترین سطح زیر کشت گندم دیم را در کشور دارند. سایر استان های دیگر مثل فارس، هرمزگان، کرمان، سیستان و بلوچستان و … نیز دارای کمترین سطح زیر کشت گندم دیم نسبت به سایر استان ها را دارند.
انتخاب رقم بذر گندم
انتخاب بذر و رقم مناسب برای کاشت گندم یکی از مهم ترین مراحل در کاشت این محصول است. بذر گندم دارای رقم های مختلفی است که با توجه به محل و منطقه کاشت می تواند متفاوت باشد. مناطق مختلف در کاشت گندم شامل مناطق سردسیر، معتدل و مناطق گرم جنوب کشور می شود. تعدادی از ارقام بذر گندم شامل دوروم، استار، چمران، کرخه، کویر، یواروس، اترک، دز، ویناک، پیشتاز، سیوند و مهرگان می باشد. نکات مهم در انتخاب بذر گندم شامل موارد مختلفی است:
درصد خلوص بذر
خلوص بذر به این معنی است که بذرها مرغوب بوده و از نظر ژنتیکی رقم، بذرها یکی باشند.
قوه نامیه بذر
درصد قوه نامیه بذر به این معنی که درصد جوانه زنی بذرها بیش تر از 95 درصد باشد. اگر جوانه زنی بذرها کمتر از 80 درصد باشد، بعد از کاشت میزان بوته های سبز شده کمتر از تعداد بذرها در زمان کاشت خواهد بود. پس توصیه می شود بذر را در همان فصل کاشت تهیه کنید.
ظاهر بذر
ظاهر بذر رابطه مستقیمی با درصد خلوص بذر دارد و بذرها نباید دچار شکستگی و یا دارای بذر علف های هرز باشد.
نوع رقم بذر
برای انتخاب نوع رقم بذر باید ارقامی را انتخاب کرد که در زمان کاشت با دمای منطقه سازگار باشد و رقم هایی که مقاومت بیشتری در برابر آفات و بیماری هایی مانند زنگ گندم و سیاهک گندم دارند، بیشتر توصیه می شود.
وزن هزار دانه
توجه کنید که هر چه وزن هزار دانه گندم، در یک نمونه از رقم بیشتر باشد، آن رقم گندم نیز باکیفیت تر است.
تاریخ کشت بذر
یکی از مهم ترین مراحل بعد از تهیه بذر، انتخاب تاریخ مناسب کشت گندم است که بر اساس عادت رشد فیزیولوژیک گندم کشت شود.
عمق کاشت بذر
در زمان کاشت بذر گندم باید توجه داشته باشید که عمق سه برابر اندازه بذر می تواند برای کاشت در خاک مناسب باشد. اگر بذر گندم عمیق تر و یا سطحی تر کشت شود می تواند در کاهش عملکرد کاشت تاثیر بگذارد.
قبل و بعد از کاشت بذرها باید از کودهایی در جهت انجام فرایند بذرمال و سپس تغذیه جوانه ها تا زمان برداشت محصول استفاده کرد. برای اطلاع از این کودها می توانید به مقاله برنامه کودی گندم مراجعه کنید.
مدیریت آبیاری در مزارع گندم
آبیاری در کشت گندم به خصوص در گندم آبی، بسیار مهم است. در ایـران از نظر سطح زیر کشت، محصـول گندم و جو در رتبه اول و دوم قرار دارند. به همین دلیل باید مدیریت آبیاری در این مزارع را به درستی انجام دهیم. به طور کلی برای آبیاری گندم باید به زمان آبیاری، مدت زمان آبیاری، شیوه آبیاری و شناسایی نوع خاک برای آبیاری و جذب آب توجه کرد. در مزارع گندم آبیاری به روش های مختلفی مانند آبیاری سطحی، آبیاری تحت فشار صورت می گیرد. آبیاری تحت فشار به چند صورت آبیاری تحت فشار قطره ای با نوار تیپ در گندم، آبیاری تحت فشار بارانی کلاسیک و آبیاری تحت فشار بارانی با لوله های بارانی در گندم انجام می شود.
قطره ای یا تیپ در گندم
آبیاری قطره ای، یکی از بهترین روش های آبیاری در گندم است که در افزایش حجم و میزان تولید گندم تاثیر مثبتی دارد. استفاده از روش آبیاری قطره ای کمی هزینه بر است؛ اما می تواند راندمان کشت را افزایش دهد.
آبیاری کرتی در گندم
در روش آبیاری کرتی، زمین زراعی پس از کاشت توسط مرزبند به کرت های بزرگی تقسیم می شود که به وسیله نهرکن، جوی های مناسبی جهت آبیاری تشکیل می شوند. آبیاری به این صورت است که آب از قسمت بالایی زمین وارد شده و در سطح این نوارها جریان می یابد. مشخصات طول و عرض کرت ها، به نوع بافت خاک و شیب آن ها بستگی دارد. به طور مثال در خاک های رسی، طول کرت ها نسبت به خاک های نوع شنی بیشتر است.
آبیاری نواری
آبیاری نواری فرم توسعه یافته آبیاری از نوع کرتی است و به این صورت است که در آن زمین های زراعی به صورت شیب بندی و به فرم مستطیل درآمده اند. در این روش از آبیاری، نوارها به صورت شیب دار است و در انتهای این نوارها معمولا باز می باشد. آبیاری نواری به این روش، بیشتر برای زمین هایی با نفوذ پذیری متوسط و شیب کمتر از 0.5 درصد مناسب است.
آبیاری نشتی در گندم
این روش آبیاری در گندم زمانی استفاده می شود که کشت آن به صورت جوی و پشته باشد. روش آبیاری نشتی به این صورت است که آب در تمام سطح خاک جریان پیدا نمی کند و فقط در جوی های کنار کشت جریان داشته و به مرور زمان در پشته ها نفوذ می کند. توجه کنید که طول جوی ها به عواملی همچون شیب زمین، بافت خاک، اندازه و شکل و فرم مزرعه بستگی دارد.
آبیاری تحت فشار نوع بارانی در گندم
آبیاری تحت فشار بارانی سنتر پیوت، در اکثر مناطق از مزارع کشت گندم استفاده می شوند. استفاده از این روش میزان مصرف آب را افزایش می دهد و عواملی همچون احتمال گرفتگی نازل ها توسط املاح آب و عدم یکنواختی توزیع و پخش آب به علت وزش باد را می تواند به دنبال داشته باشد.
جمع بندی
کشت گندم در ایران یکی از کشت های مهم به شمار می رود. از این رو مواردی همچون انتخاب زمین و منطقه مناسب کشت، انتخاب رقم بذر متناسب، زمان کاشت مناسب، آبیاری و کوددهی صحیح در میزان و عملکرد کشت محصول بسیار موثر است و تناژ تولید محصول را بالا می برد.