درخت انار یکی از محصولات مهم باغی در ایران است که به دلیل داشتن میوه خوش طعم و خواص آن طرفداران زیادی دارد. درخت انار همچون سایر درختان دیگر در معرض انواع آفات و بیماری ها قرار دارد. آفات و بیماری های انار می تواند در تولید و کیفیت محصول اثر منفی بگذارد. میوه های این درخت زمان نسبتا طولانی تری را بر روی شاخه درخت می گذراند و آفات و بیماری های بسیاری دارد که می تواند از عملکرد محصول بکاهد. به همین دلیل باید زمان مناسب برای کنترل آفات و بیماری های انار را دانست. از مهمترین آفات انار می توان به کرم گلوگاه انار (Ectomyelois ceratoniae) و شته انار (Aphis punicae) اشاره کرد. بیماری های مهم قارچی آن شامل پوسیدگی ریشه (Phytophthora spp.) و لکه برگی قارچی انار (Cercospora punicae) می شوند که در ادامه به مطالعه آنها می پردازیم.
برای مشاوره کشاورزی و خرید عمده کود و سم کشاورزی با شماره 09109742010 تماس بگیرید.
آفت کرم گلوگاه انار یا شب پره خرنوب
کرم گلوگاه انار (Ectomyelois ceratoniae) یکی از مهمترین آفات درخت انار است که به اکثر باغات میوه انار حمله میکند. حشره بالغ، پروانه های کوچک با رنگ خاکستری-نقره ای و لکه های تیره روی بال هاست. لاروهای این آفت به رنگ سفید مایل به صورتی با سر قهوه ای هستند و از محتوای میوه و دانه های انار تغذیه می کنند. خسارت اصلی آن مربوط به دوره لاروی است؛ به طوری که لاروها از طریق گلوگاه میوه وارد می شوند و با تغذیه از دانه ها، فضولات و تارهای ابریشمی در داخل میوه باقی می گذارند. این آسیب باعث پوسیدگی داخلی، نرمی و قهوه ای شدن بخشی از قسمت گلوگاه انار می شود. در نتیجه کیفیت و بازار پسندی میوه کاهش می یابد.
پیشگیری و کنترل کرم گلوگاه انار
- جمع آوری و حذف کردن میوه های آلوده به همراه هرس شاخه های اضافی برای کاهش رطوبت و تهویه بهتر
- استفاده از تله های فرمونی برای شکار حشرات نرها و کاهش جفت گیری
- استفاده از زنبورهای پارازیتوئید مانند زنبور تریکوگراما. برای کنترل تخم آفت
- سمپاشی با حشره کش هایی مانند دیفلوبنزورون یا ایندوکساکارب در پیش از ورود لاروها به میوه
شپشک آرد آلود انار (Pseudococcus citri)
شپشک ها انواع مختلفی مثل شپشک آردآلود، شپشک سپردار، شپشک واوی و… دارد که می تواند در درختان باعث ایجاد خسارت شوند. بیشترین نوع شپشک در درخت انار شپشک آرد آلود است که حشره ای کوچک (۳-۴ میلی متر) با بدن پوشیده از مواد مومی و آردی شکل است. شپشک به صورت کلنی روی شاخه ها، برگ ها و میوه های انار تجمع می کند. حشرات ماده بی بال و کم تحرک هستند. این آفت با مکیدن شیره گیاهی و ترشح عسلک موجب جذب قارچ های دوده ای می گردد و با تجمع آن به صورت توده ای سفید رنگ دیده می شود.
علائم شپشک آرد آلود
- ضعف عمومی درخت به دلیل تغذیه شدید از شیره گیاهی
- کاهش رشد شاخه ها و برگ ها، ریزش گل و میوه
- موجب بروز قارچ کپک دوده ای بر روی میوه و برگ ها، که باعث کاهش فتوسنتز و کیفیت محصول می شود.
- در آلودگی های شدید، خشکیدگی سرشاخه ها و حتی مرگ درخت مشاهده می شود.
روش های پیشگیری و کنترل شپشک
- هرس شاخه های آلوده، افزایش تهویه تاج درخت، آبیاری و تغذیه مناسب برای تقویت درخت
- پاک کردن کلونی ها با روغن ولک در زمستان یا فشار آب
- استفاده از سموم سیستمیک مانند ایمیداکلوپراید یا استامی پراید
کرم سفید ریشه انار
کرم سفید ریشه انار (Polyphylla olivieri) یکی از مخرب ترین آفات درختان انار است. لاروهای این آفت به رنگ سفید شیری با سر قهوه ای و بدنی خمیده به طول ۳-۵ سانتی متر هستند که از ریشه های جوان و پوست تنه درختان تغذیه می کنند. حشرات کامل آن سوسک های بزرگی به رنگ قهوه ای تیره با خطوط سفید روی بالپوش ها هستند. خسارت اصلی توسط لاروها ایجاد می شود که با تغذیه از ریشه های نازک و جوان درختان موجب کاهش جذب آب و مواد غذایی، زردی برگ ها، خشکیدگی سرشاخه ها و در نهایت مرگ درخت می شوند. درختان جوان به ویژه در سال های اول کشت بیشترین آسیب پذیری را دارند.
کنترل کرم سفید ریشه انار
برای کنترل این آفت می توان از شخم عمیق خاک در تابستان، استفاده از تله های نوری برای جلب و جمع آوری حشرات کامل، مصرف سمومی مانند دیازینون یا ایمیداکلوپراید در ناحیه ریشه پیشنهاد می شود. رعایت تناوب زراعی و خودداری از کشت انار در اراضی با سابقه آلودگی از راهکارهای پیشگیرانه مهم محسوب می شوند.
شته انار
شته انار (Aphis punicae و سایر گونه ها) از آفات مهم درختان انار محسوب می شوند. این حشرات کوچک (1-3 میلی متر) به رنگ های سبز، زرد یا سیاه بوده و به صورت کلنی روی برگ ها، جوانه ها و سرشاخه ها تجمع می کنند. شته ها با مکیدن شیره گیاهی باعث پیچیدگی برگ ها، توقف رشد جوانه ها و ضعف عمومی درخت می شوند. ترشح عسلک توسط این آفت موجب جذب گرده های سیاه قارچ های دوده ای می شود که علاوه بر کاهش فتوسنتز، کیفیت میوه را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. در آلودگی های شدید، ریزش گل ها و میوه های جوان نیز مشاهده می شود.
روش های کنترل و پیشگیری شته انار
برای پیشگیری و کنترل شته های انار، روش های مختلفی توصیه می شود. در روش های زراعی، رعایت فاصله مناسب کشت، هرس شاخه های آلوده و تقویت درخت با کوددهی مناسب موثر است. کنترل بیولوژیک با استفاده از دشمنان طبیعی مانند کفشدوزک ها، بالتوری ها و زنبورهای پارازیتوئید (مثل Aphidius colemani) بسیار کارآمد می باشد. در موارد آلودگی شدید، سمپاشی با حشره کش های انتخابی مانند ایمیداکلوپرید یا مالاتیون با رعایت دوره کارنس پیشنهاد می‌شود. همچنین، استفاده از محلول های صابونی یا روغن های باغبانی در کنترل جمعیت شته ها تاثیر خوبی دارد. ترکیب این روش ها در قالب مدیریت تلفیقی آفات (IPM) بهترین نتیجه را در کنترل پایدار این آفت خواهد داشت.
سوسک چوبخوار انار
سوسک چوبخوار انار Capnodis spp انواع مختلفی دارد و یکی از آفات مهم درختان انار محسوب می شوند که به دو صورت لارو و حشره کامل خسارت وارد می کنند. حشرات کامل سوسک های درشت، با رنگ سیاه یا قهوه ای تیره هستند که از پوست شاخه های جوان تغذیه می کنند. لاروها به رنگ سفید یا کرمی با آرواره های قوی بوده و با حفر دالان های عمیق در تنه و شاخه های اصلی، باعث اختلال در آوندها، ضعف عمومی درخت، خشکیدگی سرشاخه ها و در نهایت مرگ درخت می شوند. خسارت این آفت در درختان مسن و ضعیف شدیدتر است و گاهی سبب شکستن شاخه ها در محل دالان ها می شود.
کنترل سوسک چوبخوار انار
- تقویت درختان با آبیاری و تغذیه مناسب، هرس و سوزاندن شاخه های آلوده
- جمع آوری و معدوم کردن حشرات کامل در اوایل فصل بهار
- سمپاشی تنه و شاخه های اصلی با حشره کش های تماسی مانند پرمترین یا سایپرمترین و سموم تدخینی در داخل تنه و پوشاندن منافذ با چسب باغبانی آغشته به سم
- رعایت اصول بهداشت باغ و تقویت درختان بهترین راه پیشگیری از این آفت مخرب می باشد.
کنه انار Eutetranychus orientalis
کنه ها انواع مختلفی دارند که از آفات مکنده مهم درختان انار محسوب می شوند. این آفات معمولا در سطح زیرین برگ ها فعالیت دارند. کنه ها بسیار ریز هستند و به رنگ های زرد، قرمز یا سبز دیده می شوند. کنه ها با مکیدن شیره گیاهی موجب بروز نقاط ریز سفید یا زرد روی برگ ها، تغییر رنگ برگ به برنزه یا مسی، پیچیدگی حاشیه برگ ها و در نهایت ریزش زودرس برگ ها می شود. در آلودگی های شدید، موجب کاهش اندازه میوه و پایین آمدن کیفیت محصول می گردد و در شرایط گرم و خشک به سرعت تکثیر پیدا می کنند.
کنترل کنه انار
- تنظیم رطوبت محیط و آبیاری، تقویت درختان با کودهای حاوی سیلیسیم جهت مقاوم سازی بافت درخت و برگ
- شستشوی برگ ها با فشار آب
- استفاده از کنه کش های اختصاصی مانند آبامکتین یا هگزی تیازوکس
- رهاسازی کنه های شکارگر
- کنترل منظم باغ و شناسایی به موقع آلودگی ها
آفت سفید بالک یا مگس سفید انار
مگس های سفید Bemisia tabaci از آفات مکنده مهم درختان انار محسوب می شوند که در سطح زیرین برگ ها فعالیت می کنند. پوره ها و حشرات کامل با مکیدن شیره گیاهی باعث زردی برگ ها، کاهش رشد درخت و ضعف عمومی می شوند. ترشح عسلک توسط این آفت منجر به رشد قارچ های دوده ای می گردد که با پوشاندن سطح برگ ها، فرآیند فتوسنتز را مختل می کنند. این آفت همچنین می تواند ناقل بیماری های ویروسی گیاهی باشد.
کنترل مگس سفید انار
- حذف علف های هرز میزبان
- استفاده از تله های زرد چسبنده برای شکار حشرات بالغ
- کنترل منظم باغ و شناسایی زودهنگام کانون های آلودگی
- کاربرد حشره کش های سیستمیک مانند ایمیداکلوپرید یا تیامتوکسام
- رهاسازی زنبورهای پارازیتوئید
- سمپاشی با محلول های گیاهی مانند عصاره های نیم یا سیر
بیماری آنتراکنوز انار
بیماری آنتراکنوز یا اسکب انار (Colletotrichum spp)، یکی از بیماری های قارچی درختان انار است که به میوه، برگ و شاخه ها حمله می کند. علائم آن شامل بروز لکه های سیاه یا قهوه ای فرو رفته روی میوه، ترک خوردگی پوست میوه و خشکیدگی سرشاخه می شود. در برگ ها، لکه های نکروتیک با حاشیه زرد می تواند دیده شود. همچنین این بیماری در شرایط گرم و مرطوب شدت می یابد و باعث کاهش کمیت و کیفیت محصول، ترک خوردگی میوه ها و افزایش فسادپذیری پس از برداشت می گردد.
کنترل بیماری آنتراکنوز انار
- هرس شاخه های آلوده، جمع آوری میوه های بیمار و بهبود تهویه تاج درخت
- سمپاشی با قارچ کش های مسی یا کاپتان قبل از گلدهی و تشکیل میوه
- تقویت درختان با کودهای پتاسه و کلسیمی
- استفاده از کنترل بیولوژیک مانند Trichoderma harzianum
- کنترل منظم باغ و شناسایی به موقع بیماری
بیماری پوسیدگی طوقه انار (Phytophthora spp)
این بیماری قارچی به بخش طوقه و ریشه درختان انار حمله می کند. علائم پوسیدگی طوقه انار شامل پوسیدگی و تغییر رنگ پوست طوقه به قهوه ای تیره، ترشح صمغ، زردی برگ ها و خشکیدگی به مرور در درخت است. در مراحل پیشرفته، پوست طوقه جدا می شود و بوی نامطبوعی منتشر می گردد. این بیماری در خاک های سنگین و با زهکش ضعیف و در شرایط آبیاری بیش از حد تشدید می گردد و می تواند منجر به مرگ درختان جوان و کاهش شدید باردهی در درختان مسن گردد. پوسیدگی طوقه می تواند گونه های مختلفی مانند پوسیدگی آرمیلاریایی طوقه انار دارد که می تواند خسارت زیادی را وارد کند.
کنترل بیماری پوسیدگی طوقه انار
- بهبود زهکش خاک، جلوگیری از غرقاب شدن طوقه و استفاده از پایه های مقاوم
- حذف بخش های آلوده و ضدعفونی محل با ترکیبات مسی
- تقویت درختان با کودهای پتاسه و فسفیت پتاسیم
- کاربرد قارچ کش های سیستمیک مانند متالاکسیل یا فوزتیل آلومینیوم
بیماری سفیدک ها در درخت انار
بیماری سفیدک داخلی برگ انار ناشی از قارچ Peronospora punicae و سفیدک پودری برگ عامل قارچ Erysiphe punicae از مهمترین بیماری های قارچی درختان انار هستند. سفیدک داخلی با ایجاد لکه های زرد تا قهوه ای در سطح بالایی برگ و رشد کپک های سفید مایل به خاکستری در سطح زیرین برگ همراه است، در حالی که سفیدک پودری با پوشش سفید و پودری روی برگ ها، جوانه ها و میوه ها ظاهر می شود. این بیماری ها در شرایط رطوبت بالا و دمای ۱۵-۲۵ درجه سانتی گراد شدت می یابند و باعث کاهش فتوسنتز، ریزش برگ ها، ضعف در درخت و کاهش کمیت و کیفیت میوه ها می شوند.
پیشگیری و کنترل بیماری سفیدک انار
برای پیشگیری و کنترل این بیماری ها، مدیریت تلفیقی شامل رعایت فاصله کشت، هرس شاخه های آلوده و جمع آوری بقایای گیاهی، استفاده از قارچ کش های موثر مانند ترکیبات گوگردی، پنکونازول و تیوفانات متیل در زمان مناسب ضروری است. همچنین استفاده از آبیاری قطره ای و کاهش رطوبت در کنترل این دو بیماری موثر است.
بیماری کپک خاکستری انار
بیماری کپک خاکستری انار (Botrytis cinerea) یکی از بیماری های مهم پس از برداشت و در مرحله رشد میوه است. این قارچ در شرایط رطوبت بالا و دمای خنک (۱۷-۲۳ درجه سانتیگراد) فعال می شود و موجب پوسیدگی نرم، پوشش خاکستری حامل اسپورهای قارچی بر روی میوه ها و جوانه ها می شود. خسارات این بیماری شامل کاهش کمیت و کیفیت میوه، نرم شدگی و ترک خوردگی پوست انار و افزایش فساد پذیری در انبار است. همچنین در موارد شدید، آلودگی گل آذین نیز منجر به کاهش تشکیل میوه می گردد.
پیشگیری و کنترل بیماری کپک خاکستری
برای پیشگیری و کنترل بیماری کپک خاکستری، از آبیاری بارانی اجتناب شود. ایجاد تهویه مناسب باغ و جمع آوری میوه های آلوده نیز ضروری است. استفاده از سموم قارچکش مناسب مانند ایپرودیون، فوزتیل آلومینیوم یا تیوفانات متیل در مرحله گلدهی و نزدیک به برداشت موثر می باشد. همچنین انبارداری در دمای پایین ۵-۸ درجه سانتیگراد و کنترل رطوبت از گسترش بیماری پس از برداشت جلوگیری می کند.
نماتد ریشه گرهی درخت انار
بیماری نماتد ریشه گرهی انار (Meloidogyne spp) یکی از مواردی است که در اکثر باغات میوه بروز می کند که با تشکیل گال های واضح و مشخص بر روی ریشه ها، موجب اختلال در جذب آب و مواد مغذی می گردد. این اختلال موجب ضعف عمومی درخت و کاهش عملکرد آن می شود. علائم هوایی نماتد ریشه گرهی شامل زردی برگ ها، کاهش رشد و پژمردگی در شرایط تنش آبی است. میزان خسارات آن شامل کاهش عملکرد تا ۴۰٪ و حتی بیشتر بوده و می تواند موجب افزایش حساسیت به بیماری های ثانویه شود که در موارد شدید شاهد مرگ درختان جوان هستیم.
پیشگیری و کنترل نماتد ریشه
استفاده از نهال های عاری از نماتد، تناوب کشت با گیاهان غیرمیزبان (غلات)، مبارزه شیمیایی با نماتد کش هایی مانند نماکوب، تنظیم آبیاری و عدم آبیاری غرقابی، کوددهی و تغذیه اصولی درخت.
مهمترین عامل ورود قارچ ها در میوه انار و پیدایش پوسیدگی عبارتند از:
- ترکیدگی میوه و سرشاخه ها از عوامل موثر هستند؛ زیرا هنگام وزش باد اسپورها می توانند به درون میوه نفوذ کنند.
- ورود حشراتی مثل کرم گلوگاه انار به داخل میوه می تواند زمینه را برای عوامل بیماری زا فراهم نماید.
- انتقال ویروس توسط حشرات مکنده همچون انواع شته و سفید بالک ها
- ضربه و آسیب در هنگام برداشت یا جابه جایی می تواند موجب فسادپذیری و احتمال حمله بیماری را افزایش دهد.
ترکیدگی میوه انار
ترکیدگی میوه انار یک اختلال فیزیولوژیک است که صورت شکاف های عمودی، افقی یا شبکه ای بر روی پوست میوه ظاهر می شود که سبب کاهش بازارپسندی و فساد پذیری میوه می گردد. همچنین در میزان عمر انبارداری نیز تاثیر گذار است. ترکیدگی انار سبب شده که میوه های ترک خورده مستعد حمله عوامل بیماری زایی همچون قارچ ها و باکتری ها شود. علت اصلی بروز آن شامل نوسانات شدید رطوبت خاک (ایجاد تنش در آبیاری)، کمبود عنصر کلسیم، رشد سریع میوه در اثر تغذیه نامتعادل و عوامل ژنتیکی و کاهش رطوبت اطراف محیط است.
آفتاب سوختگی تنه و شاخه‌های درخت انار
آفتاب سوختگی میوه انار یکدیگر از آسیب فیزیولوژیک ناشی از تابش مستقیم و شدید نور خورشید است. علائم آفتاب سوختگی در محصولات مختلف به صورت لکه های سفید، زرد یا قهوه ای روی پوست میوه ظاهر می شود. در انار میوه می توان آفتاب سوختگی را به صورت لکه های تیره و قهوه ای بر روی پوست دید. در موارد شدید، بافت آسیب دیده چروکیده و چوب پنبه ای می شود که می تواند زمینه ورود عوامل بیماری زای گیاهی را افزایش دهد. آفتاب سوختگی انار که در استان یزد شایع می باشد را می توان با تنظیم سیستم آبیاری، هرس اصولی، محلولپاشی کود کلسیم و محلول پاشی کائولین و ایجاد سایه انداز در ساعات خیلی گرم ظهر کنترل کرد.
علت بروز آفتاب سوختگی در درختان
- تابش شدید نور خورشید
- کاهش ناگهانی رطوبت هوا و خشکی و گرمی آن
- هرس شدید و کاهش سایه انداز
- تنش آبی در کاهش مقاومت پوست میوه موثر است.
- عدم کاشت واریته های حساس و پوست نازک در مناطق گرم و خشک
نتیجه گیری
شناسایی به موقع و کنترل اصولی آفات و بیماری های انار، از جمله سفیدک ها، کپک خاکستری، نماتد ریشه ای، ترکیدگی و آفتاب سوختگی میوه، نقش کلیدی در حفظ سلامت درخت و افزایش عملکرد اقتصادی دارد. با به کارگیری مدیریت تلفیقی شامل رعایت اصول زراعی (آبیاری، تغذیه، هرس)، استفاده از ارقام مقاوم، روش های بیولوژیک و در صورت نیاز، کنترل شیمیایی هدفمند، می توان خسارات را به حداقل رساند. پایش مستمر باغ و اقدام پیشگیرانه، بهترین راهکار برای پایدارسازی تولید انار با کیفیت است.