علف های هرز از جمله مواردی هستند که همه کشاورزان، باغداران و گلخانه داران به صورت مداوم با آنها رو به رو می شوند. علف های هرز گونه های مختلفی دارند که یکی از انواع آن ها گل جالیز است. گل جالیز و سایر علف های هرز باعث ضعف گیاه میزبان می شوند و از مواد غذایی میزبان استفاده می کنند. همین امر سبب ضعف گیاه می شود که در نتیجه آن کاهش تناژ محصول و خسارت به کشاورزان را به دنبال دارد.
برای مشاوره کشاورزی و خرید عمده کود و سم کشاورزی با شماره 09109742010 تماس بگیرید.
مورفولوژی گل جالیز
علف هرز گل جالیز یا گلک (Orobanche) یک انگل اجباری گیاهان دو لپه ای است که از خانواده Orobanchaceae می باشد. گل جالیز یک گیاه یک ساله بوده و دارای ساقه گوشتی و زرد مایل به قهوه ای به ارتفاع 15 تا 50 سانتی متر و گل آذین هایی به صورت سنبله و غیر متراکم می باشد. رنگ گل آن سفید مایل به آبی یا ارغوانی و یا زرد رنگ است . قابل ذکر است که معمولا عمق ریشه گل جالیز با توجه به عمق ریشه گیاه میزبان رشد می کند و میزان عمق ریشه در گیاهان مختلف متفاوت است.
علف هرز گل جالیز به دلیل نداشتن برگ نمی تواند عمل فتوسنتز انجام دهد. این امر باعث می شود که مواد تغذیه ای و آب را به میزان زیادی از میزبان دریافت کند. درنتیجه باعث ایجاد پژمردگی و در نهایت مرگ گیاه میزبان می شود. گل جالیز انگل میزبان هایی مثل گوجه فرنگی، خیار، فلفل، بادمجان، سیب زمینی، هندوانه، آفتابگردان، پیاز، عدس، باقلا، گلرنگ، هویج، کلزا و درخت زرد آلو و… می باشد.
این گیاه به سختی کنترل می شود؛ به گونه ای که هیچ گونه سمی وجود ندارد که بتواند آن را به طور کامل کنترل کند و سمپاشی فقط مقداری اثرگذار است. میزان خسارت گل جالیز بسته به نوع میزبان و شدت حضور آن متفاوت است و بین 5 تا 100 درصد خسارت از این نوع علف هرز گزارش شده است. از بین گونه های مختلف گل جالیز، 36 گونه آن در ایران مشاهده شده است. از مهم ترین گونه های علف هرز گل جالیز گونه مصری دو واریته P. aegyptiaca var. aemula و P. aegyptiaca var. aegyptiaca می باشند.
بیولوژی گل جالیز (گلک)
تکثیر و ازدیاد علف هرز گل جالیز به وسیله بذر صورت می گیرد. موارد مهم چرخه زندگی انگل گل جالیز دوره آماده سازی بذر، جوانه زنی، تشکیل هوستاریوم، نفوذ به بافت میزبان می باشد. گرده افشانی گل های دوجنسی به وسیله حشرات انجام می شود. بذرها در کپسول ها ایجاد می شوند و با خشک شدن کپسول آزاد می گردند. جوانه زنی و رشد بذرهای این گل در خاک، بعد از زمستان گذرانی مواد محرک را ترشح کرده و از ریشه گیاه میزبان تغذیه می کند.
هنگامی که جوانه زنی بذر گل جالیز صورت گرفت، جوانه اطراف ریشه گیاه میزبان قرار می گیرد. نفوذ به ریشه میزبان از طریق ترشح آنزیم ها و ورود به سلول هاي مکینه صورت می گیرد. در واقع هنگامی که جوانه زنی به وسیله محرک ها آغاز می شود، ریشه چه ها ظهور کرده و به وسیله زائده های مویین و چسبناک به سطح ریشه میزبان می چسبند. ساقه گل دهنده ظرف 3 تا 4 هفته از خاک خارج می شود و به ارتفاع 50 سانتیمتری نیز می رسد.
شرایط تغذیه گل جالیز بدین صورت است که مکینه گل جالیز توسط آوند، آب و مواد غذايی موردنیاز خود را دريافت می کند. همین امر سبب ضعف، پژمردگی و کاهش رشد گیاه میزبان می شود و در صورت عدم کنترل موجب مرگ گیاه میزبان می گردد. توجه داشته باشید که انگل گل جالیز برای جوانه زنی به محیط مرطوب و دمای 18 تا 23 نیاز دارد.
شرایط رشدی گل جالیز
به طور کلی گل جالیز از علف های هرز انگل بسیار مقاوم تر است و با مناسب بودن شرایط رشدی، ظهور پیدا می کند و با تغذیه از میزبان باعث خشک شدن آن می شود. دما یکی از عوامل مهم در رشد این گیاه است. دمای 18 تا 23 درجه سانتی گراد، دمای متناسب برای جوانه زدن و اتصال مکینه به گیاه میزبان می باشد. توجه داشته باشید برخی از گونه های این گل گرمای بیشتر را تحمل می کنند.
رطوبت دومین عامل مهم در رشد گل جالیز می باشد. وجود رطوبت خاک، شرط مهمی برای جوانه زنی گل جالیز می‌باشد. این علف هرز انگل، مناطقی با رطوبت نسبی را ترجیح می دهد. نوع خاک نیز بر روی رشد این علف هرز موثر است. معمولا گونه های این گیاه خاک های قلیایی را ترجیح می دهند.
کنترل علف هرز گل جالیز
کنترل علف هرز گل جالیز در دو مرحله پیشگیری و مبارزه با آن انجام می شود.
روش های پیشگیری از گل جالیز
- استفاده از بذرهای اصلاح شده
- ضد عفونی خاک
- کشت متناوب و مدیریت تلفیقی
- کنترل علف هرز میزبان در اطراف مزرعه و مسیر آبیاری
- تنظیم تاریخ کشت ( کشت زود هنگام آفتابگردان سطح آلودگی با گل جالیز را در اسپانیا کم می کند.)
- در صورت نیاز ایجاد و یا حفظ قرنطینه
- جلوگیری از ورود آب مزارع بالاتر و رد شدن از قسمت آلوده
- وجین دستی
- آفتاب دهی و پوشاندن سطح خاک با پلاستیک شفاف و آفتاب دادن خاک با نور می باشد. ( با افزایش دمای خاک بذرهای گل‌جالیز از بین می روند.)
- عمق شخم ( شخم عمیق )
- کاشت گیاهان تله مثل شبدر، چاودار و آفتابگردان
- کنترل بیولوژیک
- رعایت بهداشت زراعی
- مصرف کود مرغی (در مواقعی برای ریشه این انگل در عمق 10 سانتی متر)
- مصرف سموم شیمیایی
روش های مبارزه با علف هرز گل جالیز
مبارزه با این انگل گیاهی سخت است؛ به دلیل آنکه بذر این گیاه بسیار مقاوم است و قوه نامیه خوبی دارد. گل جالیز می تواند به مدت چندین سال (حتی تا 10 سال) در خاک باقی بماند و به کمک آب، باد، ماشین آلات و ادوات کشاورزی و … به زمین های دیگر انتقال پیدا کند. اما به طور کل می توان به مدیریت تلفیقی، تغذیه مناسب، ضد عفونی خاک، آفتاب دهی (بهترین روش کنترل)، استفاده از سموم علفکش، تنظیم دما، رطوبت، کنترل زراعی اشاره نمود.
مدیریت کودهای شیمیایی مانند کودهای نیتروژنه می تواند در کاهش خسارت گل جالیز موثر باشد. طبق تحقیقات تمایل گل جالیز به رشد در خاک های فقیر بیشتر است. مصرف سموم شیمیایی مانند سولفوسولفورون (آپیروس) و گلایفوزیت (رانداپ) می تواند تا حدودی آن را کنترل کند.
نتیجه گیری
علف هرز گل جالیز عملکرد میزبان را به شدت کاهش می دهد و در خیلی از مواقع سبب مرگ آن می شود. مواردی همچون برطرف کردن آلودگی لکه ای به گونه ای که با مشاهده اولین آلودگی در مزرعه اقدامات لازم جهت ممانعت از بذر دهی گل جالیز صورت گیرد.
با ما همراه باشید
با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی
برای دریافت مشاوره رایگان کلیک کنید
** نهاده راز خرم ، راز یک فصل پربار **