ذرت از جمله مهمترین محصولات زراعی در جهان است که نقش بسیاری در تأمین غذا و صنایع وابسته آن دارد. از این رو انتخاب بهترین کود برای رشد سریع و افزایش تناژ ذرت، با توجه به نیازهای تغذیه ای ذرت در مراحل مختلف رشد، تأثیر مستقیمی بر میزان عملکرد کمی و کیفی آن دارد.
بهترین کود برای افزایش تناژ ذرت و اهمیت تغذیه کودی
کوددهی و تغذیه ذرت از زمان رشد تا زمان برداشت می بایست انجام شود تا محصول هم از کیفیت خوبی برخوردار باشد و هم موجب افزایش تناژ شود. استفاده از کودهایی مانند کودهای شیمیایی، آلی و زیستی به صورت متعادل و مصرف متناسب کودهای نیتروژنه، فسفره، پتاسیمی و همچنین کودهای ریز مغذی متناسب با نیاز گیاه می تواند منجر به افزایش چشمگیر عملکرد، بهبود کیفیت دانه و مقاومت در برابر تنش های محیطی شود.
ذرت از جمله محصولاتی است که نیاز بالایی به مواد مغذی دارد. برای دستیابی به حداکثر رشد و عملکرد، باید از کودهای حاوی نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) به همراه ریز مغذی هایی مانند روی (Zn)، منیزیم (Mg) و بور (B) و… استفاده شود. به طور کلی ببهترین کود برای رشد سریع و افزایش تناژ ذرت، ترکیبی از کود اوره یا نیتروژن بالا، کود فسفاته گرانوله در قبل از کاشت و سولفات پتاسیم است. همچنین، کودهای حیوانی و آلی مثل کود مایع مرغی و کودهای جلبک دریایی در رشد و جذب مواد مغذی موثر است و استفاده از کودهای NPK با فرمول 10-52-10 در مراحل ابتدایی رشد و اوره فسفات در مرحله رشد رویشی توصیه می شود.
دلایل ضرورت استفاده از کود برای افزایش تناژ ذرت
ذرت به دلیل رشد سریع و تولید زیست توده بالا، نیاز بسیاری به عناصر غذایی دارد. نیتروژن برای تشکیل پروتئین ها و رشد رویشی، فسفر برای توسعه ریشه و تشکیل دانه و پتاسیم برای افزایش مقاومت به تنش های آبی و آمادگی جهت میوه دهی ضروری است. کمبود این عناصر موجب کاهش عملکرد، توقف رشد، زردی در برگ ها و ریزش میوه و بلال ها می شود. ذرت در خاک های فقیر از نظر رشد و بهبود دانه بندی نمی تواند به پتانسیل کامل خود برسد، بنابراین کوددهی اصولی نه تنها عملکرد را افزایش می دهد، بلکه باعث افزایش کیفیت دانه و میزان پروتئین و روغن آن نیز می شود.
مدیریت بهینه کوددهی برای افزایش تناژ ذرت
توصیه می شود نیتروژن به صورت تقسیط در ۲ تا ۳ مرحله مصرف شود. کود حاوی فسفر بهتر است قبل از کاشت به خاک به صورت گرانوله اضافه شود؛ زیرا فسفر تحرک کمی دارد. کود حاوی پتاسیم نیز در مراحل اولیه رشد و هنگام تشکیل دانه بسیار مهم است. در نهایت، کودهای محرک رشد حاوی اسیدهای آمینه و جلبک دریایی می توانند استرس های محیطی را کاهش داده و بازدهی نهایی محصول را به طور چشمگیری بالا ببرند. بهترین کود برای ذرت، ترکیبی از کودهای NPK به همراه ریزمغذی ها و کودهای آلی است.
کودهای پر مصرف و کلیدی در افزایش تناژ ذرت
در ادامه کودهای مهم برای رشد سریع و افزایش تناژ ذرت را بررسی می کنیم.
کود حاوی نیتروژن و کود اوره
نیتروژن یکی از مهم ترین عناصر در کشت ذرت است؛ زیرا نقش مهمی در رشد رویشی، تشکیل پروتئین ها و افزایش عملکرد دانه دارد. ذرت دارای زیست توده بالا است و از این رو نیاز به مصرف نیتروژن دارد. کمبود این عنصر باعث زردی برگ های پایینی یا مسن تر و کاهش رشد و کوچک ماندن بلال می شود. به طور معمول جهت جلوگیری از آبشویی کود نیتروژنه، بهتر است به صورت چند مرحله ای یعنی در قبل از کاشت، مرحله 4-6 برگی و قبل از گلدهی مصرف شود.
کود حاوی فسفر
کود فسفر برای توسعه و گسترش ریشه، انتقال انرژی و تشکیل دانه در ذرت ضروری است. کودهایی مانند کود فسفاته گرانوله، کودهای ریشه زایی و کود 10-52-10 از بهترین منابع فسفر هستند. کمبود فسفر موجب رشد ضعیف ریشه، تغییر رنگ برگ ها به بنفش-قرمز و تاخیر در رسیدگی می شود. قابل ذکر است بدانید عنصر فسفر تحرک کمی در خاک دارد، در نتیجه بهتر است قبل از کاشت در اطراف ریشه قرار داده شود تا درصد جذب آن افزایش یابد.
کود حاوی پتاسیم
پتاسیم نقش کلیدی در تنظیم رسیدگی میوه، افزایش مقاومت به خشکی و بهبود رشد و کیفیت دانه دارد. عنصر پتاسیم به خصوص در مراحل پایانی محصول بسیار مهم است و در مرحله خمیری شدن ذرت به محصول کمک می کند. کودهایی نظیر کود سولفات پتاسیم، کود 36-12-12 و پتاسیم های تک عنصره از منابع مهم پتاسیم هستند. کمبود پتاسیم موجب سوزندگی حاشیه برگ های پایینی، ایجاد ساقه های ضعیف و کاهش وزن دانه می شود. مصرف پتاسیم بهتر است قبل از کاشت به صورت گرانول یا در مراحل اولیه رشد محصول و مرحله خمیری شدن مصرف شود.
کودها و عناصر ریز مغذی
عناصر ریز مغذی در تولید و عملکرد گیاه موثر هستند. این عناصر مهم شامل عنصر روی، سیلیسیم، بور و آهن و منیزیم بوده و نقش آن ها در ذرت شامل موارد زیر می شود:
- روی (Zn): نقش موثری در تولید عملکرد برگ ها و تولید میوه با کیفیت دارد. کمبود روی باعث کوتاهی میانگره ها و ایجاد نوارهای قهوه ای و زرد روی برگ می شود.
- منیزیم (Mg): عنصر منیزیم بخشی از عناصر موثر در تولید کلروفیل است و کمبود آن موجب زردی بین رگبرگی می شود.
- بور (B): عنصر بور در گرده افشانی و تشکیل دانه موثر است و کمبود آن باعث تخریب بافت مریستمی و عدم دانه بندی منظم و کاهش رشد میوه می شود.
بهترین زمان مصرف کودهای ذرت
جهت حداکثر تاثیرگذاری، کوددهی ذرت باید بر اساس مراحل رشد و سن بوته تغذیه کودی ذرت صورت بگیرد. اما به طور کل چندین مرحله در کوددهی ذرت اثر بسیار زیادی بر روی محصول دارد که آن را به 6 مرحله کلیدی تقسیم می کنیم.
مرحله قبل از کاشت
در مرحله قبل از کاشت مواردی مثل آمادگی زمین و کوددهی جهت تقویت خاک و آماده کردن آن برای کاشت باید در نظر گرفته شود و یکی از مهم ترین مراحل در کاشت محصول می باشد. در این مرحله می توان از کودهای فسفر گرانول، پتاسیم گرانول و هیومیک اسید گرانول به صورت پیش کشت و کود هایی نظیر کود ازت آهسته رش مثل کود ان اسلو و کود ها مرغی مثل کود پلت مرغی بیوتک می تواند در قبل از کاشت به آمادگی زمین کمک کند.
مرحله 3 تا 4 برگی ذرت
این مرحله بسیار مهم بوده زیرا نشاء ها و بذرها به تازگی جوانه زده و از حساسیت بالایی برخوردار است باید کودهای ویژه ای را برای آن ها در نظر گرفت. این کودها شامل کود آمینواسید نوافول است و در جهت رفع تنش به خصوص در مراحل ابتدایی انتقال و جوانه زنی موثر است. همچنین از کودهایی مانند سیلیکات پتاسیم ساتیوا، کود اوره فسفات کالتی پلنت، کود هیومیک اسید فولمکس 90 و کود 10-52-10 اگروجان و تیماسول می تواند به رشد بهتر و رشد ریشه آن کمک کند.
مرحله 6 تا 8 برگی ذرت
در این مرحله کودهایی در جهت بهبود عملکرد برگ و سبزینگی به همراه تحریک رشد رویشی استفاده می کند. جهت سبزینگی بهتر برگ و عمل فتوسنتز می توان از کود زیمافر، جلبک دریایی + آمینو اسید استفاده کرد. همچنین جهت رشد می تواند از کود 20-20-20 گرین ویت و سولفات پتاسیم دامافارم استفاده نمود. کودهایی نظیر هیومیک اسید در بهبود بافت خاک و جذب بهتر عناصر موثر است که می توان از کود هیومیک اسید متالم استفاده کرد و توصیه می شود قبل از ظهور گل از کود سیتو اسلو استفاده کرد.
مرحله قبل از تشکیل گل
در این مرحله استفاده از ترکیبات ریز مغذی بسیار اهمیت دارد و می توان از کود ریزمغذی آمینون میکرو مافا و … استفاده کرد و جهت استحکام ساقه ها و برگ ها می توان از سیلیکات پتاسیم ساتیوا، تیماسول یا کوری اگروجان استفاده نمود.
مرحله دانه بندی در ذرت
در این مرحله استفاده از کودهای پتاس بالا در زمان دانه بندی بسیار اهمیت دارد زیرا می تواند در کیفیت دانه ها و عمکلرد آن اثر چشمگیری داشته باشد که می توان از کود 36-12-12 گرین ویت استفاده کرد و اثر قابل توجهی را در محصول داشته باشد. همچنین مصرف کود اصلاح کننده برای جذب بهتر پتاسیم و سایر عناصر دیگر مفید است و می توان کود اگروهیومیک اگرونایک استفاده نمود.
مرحله خمیری شدن ذرت
در این مرحله که درواقع مرحله نهایی ذرت است می توان از کود سولفات پتاسیم کرسنت نیز استفاده نمود تا دانه ها با بهترین کیفیت و حجم در ردیف قرار بگیرند. البته قابل ذکر است در ذرت های علوفه ای مصرف پتاسیم کاهش یافته و به خصوص در این مرحله توصیه می شود از کود حاوی پتاسیم استفاده نشود.
نقش نیتروژن در افزایش تناژ ذرت
نیتروژن (N) عنصر اصلی در سنتز پروتئین، کلروفیل و اسیدهای نوکلئیک است. ذرت با جذب بهینه نیتروژن
- رشد رویشی را افزایش می دهد (تولید ساقه و برگ قوی).
- تعداد ردیف های دانه در بلال را بیشتر می کند.
- وزن هزار دانه را بهبود می بخشد (مستقیم بر تناژ تأثیر دارد).
کمبود نیتروژن موجب کاهش فتوسنتز، زردی برگ های پایینی و تشکیل بلال های ناقص می شود.
مزایای فسفر برای افزایش تناژ ذرت
- توسعه سیستم ریشه: فسفر موجب رشد عمیق و گسترده ریشه ها شده و جذب آب و سایر عناصر را بهبود می بخشد.
- افزایش تعداد دانه در بلال: فسفر در فرآیندهای انرژی (ATP) و تقسیم سلولی نقش دارد و مستقیما بر تعداد ردیف های دانه تأثیر می گذارد.
- تسریع رسیدگی محصول: با فعالسازی آنزیم ها، چرخه رشد را کوتاه کرده و ذرت را زودرس می کند.
- مقاومت به تنش ها: گیاهانی با تغذیه فسفره کافی، در برابر سرمازدگی و خشکی مقاوم تر هستند.
نکته فنی: در خاک های با pH بالا (قلیایی)، فسفر با کلسیم ترکیب و غیرقابل جذب می شود؛ بنابراین مصرف همراه با کودهای اسیدی مانند سولفات آمونیوم توصیه می گردد.
مزایای پتاسیم در افزایش تناژ ذرت
افزایش مقاومت به خشکی: با تنظیم فشار اسمزی، تورم سلولی و باز بودن روزنه ها را کنترل می کند. پتاسیم باعث بهبود کیفیت دانه و افزایش وزن هزار دانه و درصد مواد جامد می شود. همچنین تقویت دیواره سلولی و استحکام ساقه را افزایش داده و ورس (خوابیدگی) را کاهش می دهد و در فعالسازی آنزیم ها، سنتز پروتئین و انتقال کربوهیدرات ها نقش کلیدی دارد.
تفاوت ذرت دانه‌ای و علوفه ای
همانطور که می دانید کوددهی ذرت باید بر اساس نیازهای مرحله‌ای گیاه تنظیم شود. برای ذرت دانه ای، تمرکز بر افزایش عملکرد دانه است، درحالی‌که در ذرت علوفه ای، تولید زیست توده سبز اهمیت بیشتری دارد. در هر دو نوع، مراحل اصلی کوددهی وجود دارد. کوددهی تا حدودی یکسان است؛ اما تفاوت هایی دارد که به صورت تخصصی تر باید بررسی شود.
جمع بندی
بهترین نتیجه و عملکرد بوته ها زمانی است که کودها بر اساس نیاز خاک و گیاه مصرف شوند. چه برای ذرت دانه ای و چه ذرت علوفه ای، تغذیه باید اصولی و دقیق انجام شود تا بهترین نتیجه را در نهایت داشته باشد. کاهش تغذیه و کمبود عناصر، ضررهای جبران ناپذیری را در کشت شما به دنبال خواهد داشت؛ بنابراین تغذیه کودی را باید جدی گرفت.