سموم کشاورزی

با توجه به افزایش جمعیت، نیاز به تولیدات کشاورزی و مواد غذایی در جهان رو به افزایش است. این در حالیست که بسیاری از این محصولات سالیانه به دلیل حمله آفات و بیماری، کیفیت و بازارپسندی خود را از دست می دهند. تجهیزات مختلفی از قبیل سمپاش های ساده یا سمپاش های پشتی را می توان بسته به مورد به کار برد. ترکیبات شیمیایی به کار رفته علیه آفات و بیماری ها در گلخانه را بر اساس مکانیسم عمل می توان در سه گروه تماسی، نفوذی و سیستمیک قرار داد.

این ترکیبات دارای خاصیت تماسی فقط در صورت تماس با عامل بیماری زا یا حشره هدف تأثیر خود را می گذارند، به همین دلیل پوشش کامل گیاه و به خصوص سطح زیرین برگ ها جهت کارایی این ترکیبات الزامی است.

ترکیبات نفوذی وارد بافت گیاه شده و برای مبارزه با حشراتی که در مکان های حفاظت شده درون برگ ها، در دالان های برگی و محل اتصال دمبرگ به ساقه قرار دارند، موثرند. ترکیبات سیستمیک از طریق بافت آبکش درون گیاه حرکت می کند، بنابراین جهت کنترل بیماری های آوندی و حشرات زننده – مکنده که از آوندهای آبکش تغذیه می کنند، بسیار موثرند. این گونه ترکیبات روی برگ ها، ساقه ها یا در بستر رشد گیاهان مورد استفاده قرار می گیرند. حشره در ضمن مکیدن شیره گیاهی، سم را نیز جذب می نماید.

انواع سموم کشاورزی دفع آفات بر اساس نوع آفت

انواع سموم کشاورزی، بر اساس نوع آفت به دسته های زیر تقسیم می شوند:

قارچ کش

ترکیباتی که برای کشتن یا کنترل قارچ های عوامل بیماری های گیاهی کاربرد دارند، قارچکش خوانده می شوند. قارچکش ها بر اساس مکانیسم عمل شامل دسته بندی های زیر هستند:

• ترکیبات قارچ ایستا: ترکیبات شیمیایی که قارچ ها را از بین نمی برند؛ ولی بازدارنده رشد قارچ ها هستند.
• ترکیبات محافظت کننده: از ورود قارچ ها به داخل گیاه جلوگیری می کنند، ولی ارگانیسم های مستقر  را از بین نمی برند.
• ترکیبات ریشه کن کننده: باعث تخریب، کنترل با کشتن ارگانیسم های مستقر  می شوند.
• قارچکش های سیستمیک: ترکیبی که توسط گیاه جذب می شود و درون گیاه انتقال می یابد؛ بنابراین گیاه را از حمله قارچ های بیمارگر محافظت می کند.

حشره کش

به هر ماده یا مخلوطی که برای پیشگیری، دور کردن یا کنترل حشرات به کار برده شود حشره کش میگویند. مدیریت تلفیقی آفات و بیماری ها به حشره کش های گوارشی، تماسی، تدخین کننده ها و سموم فیزیکی، گردهای خنثی، روغن های ما تماسی، تدخین کننده ها (سموم گازی) یا سیستمیک تقسیم می شوند.

کنه کش

کنه کش های ترکیباتی شیمیایی هستند که برای کنترل کنه های زیان آور گیاهی استفاده می شوند. از نظر ساختار شیمیایی، ما به چند گروه شامل ترکیبات کلردار، ترکیبات حاوی گوگرد، ترکیبات ارگانوفسفره، ترکیبات ارگانومتالیک، مشتقات نیتروقتل، فرمامیدین ها و هتروسیکلیک ها تقسیم می شوند.

سموم کشاورزی نماتدکش

نماتدکش ها ترکیباتی شیمیایی هستند که پیشگیری کننده، دور کننده، بازدارنده یا از بین برنده نماتدها می باشند. اغلب نماتدکش هایی که در حال حاضر به کار می روند، چند منظوره هستند و سایر موجودات از قبیل قارچ ها، باکتری ها و علف های هرز را نیز کنترل می کنند.

نماتدکش های خوب باید دارای فشار بخار بالایی باشند تا به خوبی در خاک پخش شوند و با نماتدهای موجود در لایه های آب اطراف ذرات خاک برخورد نمایند. نماتدها با یک لایه کوتیکول غیر قابل نفوذ پوشیده می شوند که محافظت قابل توجهی برای آنها فراهم می آورد.

ترکیبات شیمیایی که به عنوان نماتدکش استفاده می شوند باید قدرت نفوذ به کوتیکول چربی دوست نماتدها را داشته باشند. همچنین باید قدرت حل شدگی بالایی در آب داشته باشند. نماتدکش ها از نظر شیوه مصرف و فرمولاسیون دو گروه کلی سموم تدخینی و غیر تدخینی (گرانوله) هستند. این سموم در چند گروه مختلف شامل هیدروکربن های هالوژن دار، ارگانوفسفات ها، ایزوتیوسیانات ها و کاربامات ها قرار می گیرند.

سموم جونده کش

جونده کش ها ترکیباتی هستند که برای پیشگیری، بازداندگی، تخریب یا کشتن جوندگان به کار می روند. عموما جونده کش ها به صورت طعمه برای کنترل این دسته از آفات استفاده می شوند. جونده کش ها را می توان در گروه های زیر قرار داد: ترکیبات غیر آلی (آرسنیک سفید، فسفر زرد، زینک فسفید، آرسنیک تری اکسید)، ترکیبات گیاهی، کومارین ها اندانیدیون ها، ترکیبات آلی فسفره، ترکیبات کلره و ترکیبات متفرقه.

سموم کشاورزی حلزون کش

این ترکیبات برای پیشگیری، دور کردن یا نابودی جانداران اعضای شاخه Mollusca استفاده می شوند.

باکتری کش

باکتری کش ها ترکیباتی هستند که برای از بین بردن یا متوقف کردن تکثیر سلول های باکتری ها به کار برده می شوند. از این دسته می توان آنتی بیوتیک هایی مانند استرپتومایسین و کاز و گامایسین و برخی از ترکیبات مسی مانند سولفات مس هیدروکسید مس و اکسی کلرور مس را نام برد.

جلبک کش

جلبک کش ها نیز جزء دیگری از سموم کشاورزی هستند که در زمین های کشاورزی استفاده می شوند. عمدتا این نوع سموم برای کاهش رشد جلبک و همچنین از بین بردن آن ها در آب مورد استفاده قرار می گیرد. از انواع  آن ها نیز می توانیم به کاپریک و یا بلواستون اشاره کنیم. این جلبک کش ها با مهار زنجیره انتقال الکترون در مراحل فتوسنتز سبب نابودی این نوع گیاهان در مزرعه می شوند. همچنین ترکیب دو ماده دی کلروفن با تلوئن میتواند هم به عنوان یک جلبک کش و هم قارچ کش مورد استفاده قرار گیرد. البته برخی معتقدند که این ترکیب می تواند بر روی کرم ها و نماتوسید ها نیز موثر باشد و سبب از بین رفتن آن ها شود.

فواید استفاده از سموم کشاورزی

• محافظت از محصولات در برابر حشرات و سایر آفات کشاورزان را نجات دهند.
• کنترل آفات و ناقلین بیماری های گیاهی
• کنترل ناقلین بیماری انسان/ دام و موجودات مزاحم
• کنترل ارگانیسم هایی که به سایر فعالیت ها و ساختارهای انسانی آسیب می رسانند.
• به طور کلی یک آفتکش ایده آل مورد دارای ویژگی های زیر است.
• دوره کارنس بهینه داشته باشد.
• به آسانی فرموله شود.
• با سایر آفتکش ها سازگار باشد.
• قابل اشتعال نباشد.
• هزینه تولید پایینی داشته باشد.
• طیف کنترل نسبتا وسیعی داشته باشد.

جمع بندی

مبارزه شیمیایی یکی از راهکارهای مؤثر مدیریت آفات و بیماری ها در گلخانه محسوب می شود. تصمیم گیری برای انجام مبارزه شیمیایی باید بر اساس یک برنامه اصولی بوده و از انجام سمپاشی های بی رویه خودداری گردد، به ویژه اینکه بروز پدیده مقاومت در گلخانه سریع تر اتفاق می افتد.