اثر محرک های رشد در زراعت سیب زمینی

سيب زميني یکی از محصولات پر استفاده در بین مردم می باشد. به همین دلیل عملكرد بالا در واحد سطح و حجم توليدي آن نقش مهمي در تغذيه اکثر مردم جهان دارد. از این رو تولید و افزایش غده سیب زمینی یکی از اهداف کشاورزان است. جهت داشتن محصولی باکیفیت و درشت، باید از کودهای تغذیه ای و کودهای محرک رشد استفاده کرد.

نتايج آزمايشگاهی نشان داده است که مصرف کودهای محرک رشد و هیومیک اسیدها عملكرد، وزن خشک كل بوته، وزن خشک غده، وزن خشک اندام هوايي و … را در سیب زمینی افزايش می دهد. در ادامه به بررسی برخی از کودهای محرک رشد در سیب زمینی می پردایم.

مراحل رشد و تولید غده در سیب زمینی

یکی از مهم ترین مراحل زراعت سیب زمینی، مرحله رشد آن است که مصرف کودهای محرک رشد می توانند در رشد و افزایش حجم آن ها تاثیر زیادی داشته باشد. مرحلـه دوره رشد رویشی سیب زمینی بـا توجـه بـه نوع رقـم و چگونگی شرايط محيطي حدودا 30 تا 60 روز طول مي كشد. بعد از كاشت با جوانه زنی بوته و ظهور ساقه ها، ريشه هاي جانبي به سرعت توسعه پيدا مي كنند. بخش درونی سیب زمینی می تواند در ابتدای رشد به عنـوان منبـع غـذايي گياهچه در طول رشد اوليه اثر گذار باشد.

تشكيل و طويل شدن استولون در طي اين مرحله شروع مـي شـود و پـراكنش ريشـه هـا در خاك در فاصله 20 تا 30 سانتيمتري از بذر كاملا گسترش يافته ولي غده اي به وجود نمي آيد. سيستم های ريشه اي سيب زمينـي به صورت جانبی افشـان و سـطحي اسـت و عمـق ريشـه دهـي آن حدودا 120 سانتي متر است. توجه کنید که بيشتر حجم ريشه در عمق 30 سانتي متری زمین بوده و عمق موثر ريشه هـم 40 تا 60 سانتي متر است. در واقع دو هفته بعـد از سبز شدن، ريشه ها به عمق 20 سانتيمتري نفوذ مي كنند که در این زمان از برخی کودهای آلی و محرک رشد مانند کود مایع مرغی بیو اگرو و ریشه زا اکیتو روت می توان استفاده کرد.

سيستم ريشه اي افشان در حدود هفت هفته بعد از كاشت به حداكثر وزن خشك خود مي رسد. این وزن به آب و مواد غذايي قابل دسترس در خاك بستگي دارد؛ به همین دلیل باید تغذیه آن اصولی باشد.

کودهای محرک رشد و اثر آن بر روی سیب زمینی

به کودهایی که به رشد و فعالیت خوب گیاه کمک می کنند کود محرک رشد می گویند. کودهای محرک رشد شامل دسته های مختلفی از کودها هستند که در محصولات مختلف، به خصوص در گیاهانی که به صورت غده ای و ریشه ای هستند مثل سیب زمینی کاربرد دارد.

تحقیقات مختلفی بر روی مصرف کودهای محرک رشد در زراعت سیب زمینی انجام شده است. این تحقیقات نشان داده است که مصرف این کودها در زراعت سیب زمینی با توجه به نوع رقم کاشته شده، حجم غده را افزایش داده و گاهی باعث افزایش مقاومت نسبت به برخی بیماری ها می شوند. کودهای محرک رشد را به دلیل افزایش سرعت فعالیت مفید گیاه به کود معجزه گر نیز می شناسند. زیرا کود محرک رشد نوعی ترکیبات آلی به حساب می آید که در مراحل ابتدایی رشد، موجب جذب و انتقال بهتر مواد غذایی می شود.

برخی از کودهایی که می توان به عنوان محرک رشد از آن ها استفاده کرد شامل آمینو اسیدها، هورمون ها، فولویک اسید و هیومیک اسید، جلبک دریایی و برخی از عناصر ماکرو و میکرو مانند فسفر، پتاسیم، کلسیم، روی و آهن … می باشد. همچنین محرک های زیستی بر متابولیسم سلولی گیاهان تاثیر دارند. محرک های زیستی سبب افزایش تحمل به تنش های غیرزنده و بهبود رشد گیاه و افزایش حجم و میزان محصول می شوند. بنابراین مصرف محرک های رشد در اکثر نقاط ایران و سایر مناطق نیمه گرمسیری سبب افزایش عملکرد غده به می شود.  این نمونه کودها را می توان به سه دسته مختلف تقسیم کرد که شامل محرک رشد رویشی، محرک رشد ریشه ای و کودهای محرک رشد زایشی است.

مزایای استفاده از کود محرک رشد

همانطور که ذکر شد کودهای محرک رشد به جذب بیشتر عناصر توسط گیاه کمک می کند؛ زیرا محیط خاک را جهت جذب بیشتر عناصر مساعد می کند. از این رو می تواند موجب رشد رویشی و زایشی گیاه شود. کود محرک رشد به دلیل افزایش جذب راحت عناصر می تواند موجب تحریک در گل انگیزی گیاه شود که در نتیجه با افزایش تشکیل میوه و ایجاد هم رسی (رسیدن هم زمان محصول) می تواند کیفیت کشت و کار را افزایش دهد.

علاوه بر این موارد مصرف کود محرک رشد مزایای دیگری نیز دارد که می توان به یک اندازه بودن میوه، تسریع در آهنگ رشد و رسیدگی محصول، افزایش سبزینگی و عدم پژمردگی گیاه و مقاومت به تنش ها اشاره کرد. یکی از انواع کودهای محرک رشد، هورمون ها هستند که سبب افزایش تاثیرگذاری کود و تنظیم فعالیت سلولی، تقسیم و افزایش سلول، افزایش جوانه زنی و رشد بهینه و مفید گیاه می شود. این هورمون ها شامل هورمون اکسین، جیبرلین و سیتوکینین هستند در برخی از کودهای مایع نیز یافت می شوند و در افزایش رشد رویشی و افزایش تعداد غده سیب زمینی موثر هستند.

مهم ترین کودهای محرک رشد

در ادامه تعدادی از مهم ترین کودهای محرک رشد در زراعت سیب زمینی را بررسی می کنیم:

کود هیومیک اسید

هیومیک اسید یکی از کودهای مفید در بین کودهای محرک رشد است و در تغذيه گياهان از اهميت بسياري برخوردار است. هیومیک اسید منبع عناصر غذايي و انرژي برای موجودات ریز مولکولی خاک است و به دلیل داشتن ظرفيت تبادل کاتیونی بالا، اثر قابل توجهی در تغذيه گیاهی می گذارد. همچنین ظرفيت نگهداری و هدايت آب را در خاك افزايش داده و می تواند موجب كاهش آبشويي کودها و فرسايش خاک شود.

جالب است بدانید که هیومیک اسیدها در جذب سطحي عناصر ميكرو مانند روي موثر هستند. هيوميک اسيدها می توانند مواد آلی خاک را افزایش دهند. این موضوع می تواند باعث جوانه زدن و تحریک رشد ريشه ها در خاک شود. این نکته در محصولات غده ای مثل سیب زمینی بسیار مفید و کاربردی است.

کود جلبک دریایی

جلبک دریایی از دیگر کودهای موثر در رشد گیاهان است. این عناصر غذایی منشا طبیعی دارند و نه تنها در رشد و سبزینگی گیاه بسیار موثر هستند، بلکه باعث افزایش مقاومت گیاه به خصوص نسبت به سرمای زمستان می شوند. جلبک ها یکی از مهم ترین محرک های رشد در گیاهان و محصولات زاعی مانند سیب زمینی هستند. جلبک ها با افزایش سطح پهنک برگ می توانند فرایند فتوسنتز و افزایش رساندن مواد غذایی به غده سیب زمینی را افزایش دهند. از این رو محصول در برابر تنش ها مقاوم  و کیفیت نهایی محصول بهبود می یابد.

کودهای نیتروژنه

یکی دیگر از کودهای مهم در تحریک رشد گیاهان، کودهای نیتروژنه هستند. این کودها باید طبق زمان بندی صحیح و در مقدار مناسب استفاده شوند تا بتوانند بهترین تاثیر را در رشد گیاهان داشته باشند. یکی از بهترین زمان های مصرف کود نیتروژنه به منظور افزایش رشد گیاهان، قبل از مرحله زایشی گیاه است. استفاده از کود نیتروژنه در زمان نامناسب نه تنها تاثیر زیادی بر روی رشد گیاهان ندارد، بلکه گاهی می تواند باعث آسیب به گیاهان نیز شود.

کودهای آهن

یکی دیگر از عناصر مورد نیاز برای رشد بهینه گیاهان کود آهن است. آهم به صورت مستقیم در تامین فتوسنتز گیاهان نقش دارد و کمبود آن باعث تغییر رنگ برگ های گیاه می شود. عنصر آهن در فرآیندهای آنزیمی گیاه نقش داشته و ضمن کمک به فتوسنتز در گیاهان باعث افزایش آنها می شود. بهتر است از کود آهن در فصل رشد سیب زمینی استفاده شود تا بتواند تاثیر مناسبی در رشد گیاه داشته باشد.

جمع بندی

سیب زمینی یکی از ارقام کشاورزی پرمصرف در سفره غذایی ایرانیان است. کشاورزان همواره به دنبال راه هایی برای افزایش کمیت و کیفیت این محصول هستند. استفاده از محرک های رشد در زراعت سیب زمینی می تواند باعث افزایش میزان تناژ این محصول شده و ضمن کمک به هم رسی محصول، افزایش بازارپسندی و سودآوری را به دنبال داشته باشد.