آفت سوسک چوبخوار ساقه و ریشه

.آفت سوسک چوبخوار بخشی از سیکل و دوره زندگی خود را درون ساقه، تنه و یا زیر پوست تنه درختان میوه سپری می کند که حضور آن منجر به  تغذیه از بافت چوب و سیستم آوندی گیاه و قطع جریانات آوندی درختان می شوند. در پی حملات آفات چوبخوار، شاهد خشکیدگی شاخه و یا کل درخت خواهیم بود. در این مقاله به بررسی آفت سوسک چوبخوار درختان میوه و راه کنترل خسارت آن می پردازیم.

آفت سوسک چوبخوار

>آفت سوسک چوبخوار با نام علمی woodboring beetle و اصطلاح سوسک چوب بر، گونه ای از قاب بالان یا سخت بالپوشان هستند که فرم لارو یا بالغ آن ها زایلوفاژ است (از چوب تغذیه می کنند). تنوع گونه های این راسته به حدود 350 هزار می رسد که در محیط های مختلف مثل درختان جنگلی، گیاهان زینتی و حتی مبلمان زندگی و می توانند خسارت وارد کنند. در صنعت نجاری برخی لارو این سوسک را کرم چوب می نامند.

سوسک های چوبخوار متنوع هستند و به سه خانواده سوسک برگخوار شاخه بلند، سوسک پوستخوار و سوسک چوبخوار سرخرطومی دسته بندی می شوند. جالب است بدانید سوسک چوبخوار از آفات بسیار قدیمی در کره زمین است. به گونه ای که فسیل آن ها به حدود 295-300 میلیون سال پیش باز می گردد.

>گاهی اوقات این سوسک به درختان و چوب های گیاهچه های ضعیف حمله می کند. با متوقف کردن جریانات آوندی در درخت، آن را از بین می برند. شناسایی سوسک های چوبخوار کمی سخت است؛ به دلیل آن که این آفت با پنهان شدن در داخل بافت درخت می تواند گمراه کننده باشد. اما اثاری مانند اثر حفر کردن آفت بر روی تنه درخت را به جا می گذارد.

نحوه خسارت آفت سوسک چوبخوار

سوسک چوبخوار با از بین بردن سیستم آوندی مرکزی درخت موجب خشک شدن شاخه یا از بین رفتن کامل درخت و مرگ آن می شود. سوسک های چوبخوار به دو دسته سوسک چوبخوار و پروانه چوبخوار تقسیم می شوند و معمولا عمده خسارت آن ها مربوط به مرحله لاروی این آفت است. این آفت در هوای معتدل و مرطوب بسیار فعال است. از این رو در شمال کشور که آب و هوای معتدل و متناسب با نیاز آفت است به وفور یافت می شود و با تکثیر سریع خود منجربه به کاهش کمیت و کیفت محصولات و در مراحل شدید مرگ درخت را به دنبال دارد و خسارت اقتصادی شدیدی را وارد می کند. سوسک چوبخوار دارای انوع و گونه های مختلفی مانند سوسک چوبخوار سارتا، کرم خراط، کرم جگری، سوسک شاخه بلند سوسک کپنودیس و.. است.

سوسک چوبخوار سارتا

سوسک چوبخوار سارتا با نام علمی aeolesthes sarata یکی از مهمترین آفات درختان بخصوص درختانی مثل نارون، گردو، صنوبر و چنار می باشد که این درختان ارزش اقتصادی بالایی دارند. در صورت آلودگی باعث خسارت کمی و کیفی  نیز می شود. حشرات نر و ماده دارای تفاوت کوچکی هستند بدین گونه که طول بدن حشره نر کوچک تر از حشره ماده است ولی شاخت آن ها بلند تر است. به طوری که طول شاخاک از طول بدن بلند تر است. این آفت دارای 4 دوره زندگی است که شامل تخم، لارو، شفیره و حشره کامل می باشد.

در مرحله اول تخم های سوسک چوبخوار سارتا دوکی شکل و به رنگ سفید بوده که طول تخم به 3 تا 4 میلی متر هستند. در مرحله دوم لارو این آفت زرد کم رنگ، پوشیده از پرزهای زرد و طلایی و دارای سر قهوه ای به همراه آرواره سیاه هستند که طول بدن آن ها به 60 تا 70 میلی متر می رسد. مرحله شفیره نیز به رنگ شیری نمایان می شود و حشره کامل آن به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری است. طول بدن حشره کامل آفت سوسک چوبخوار به طول 22 تا 47 میلی متر می رسد.

>اوج ظهور  این حشره از اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد به تدریج ظاهر می شود و حشرات ماده شروع به جفت گیری و تخم گذاری می کنند و تخم های خود را به صورت انفرادی یا دسته های چندتایی در شکاف ها و محل زخم های درختان قرار می دهند. زمان تخم گذاری بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که با استفاده از سموم مناسب می توان آن کنترل کرد. در این زمان می توان جهت جلوگیری از رشد و قرارگیری تخم کمک گرفت و این اقدام در کاهش جمعیت آفت در نسل بعد بسیار اثر گذار است.

مراحل زندگی سوسک چوبخوار ساترا

>زمان تخم گذاری این آفت در هنگام غروب بوده و حدود متوسطی که هر حشره ماده بتواند تخم گذاری کند 15 عدد است و پس از گذشت 10 الی 15 روز لارو های سن اول از تخم خارج می شوند و به زیر پوست درخت حرکت کرده که بعد از گذشت مدت 2 تا 3 ماه تغذیه را از زیر قسمت چوب درخت شروع می کنند. این لارو بعد از زمستان گذرانی فعالیت خود را شروع و حدود شهریور ماه به شفیره تبدیل می شود. مدت زمان شفیرگی 2 ماه است بعد از آن حشره کامل ظاهر می شود (این آفت به صورت دیاپوز زمستان گذرانی می کنند).

خسارت آفت سوسک چوبخوار سارتا

>خسارت این آفت به صورت سوراخ شدن و ترک خوردگی پوست و تنه درخت که احتمال خروج شیرابه از درخت به دلیل ترک خوردگی وجود دارد ظاهر می شود. با حضورت آن به تنه درخت باعث انسداد جریانات آوند آبکش می شود و به همین دلیل ضعف عمومی گیاه، تغیرات رنگ تنه و در نهایت مرگ آن را به دنبال دارد. اثر سوراخ شدن تنه درخت باعث می شود که باد در سرنگونی درخت موثر باشد که خسارت مستقیم (خشکیدگی درخت) و غیر مستقیم (محدودیت در استفاده از چوب) وارد می کند. توجه کنید که به دلیل مسدود شدن جریانات آوندی برگ ها نیز می توانند دچار تغییر رنگ شوند.

کنترل

1. 1. در کنترل اولیه این آفت باید در زمان تخم گذاری حشره یا حشره کامل را کنترل کرد.
   2. تغذیه درخت با استفاده از کود های متناسب و تغذیه خاک. (هرچه خاک غنی تر باشد مقاومت آن در برابر آفت بیشتر است.)
   3. پوشاندن درز و شکاف درخت در جهت جلوگیری از تخم گذاری حشره
   4. رعایت بهداشت و کنترل علف های هرز
   5. هرس و انهدام شاخه و قسمت آلوده به منظور جلوگیری از بیشرفت آفت
   6. رعایت اصول زراعی
   7. کنترل بیولوژیک

   <li

>کنترل با سموم کنفیدور، استامی پراید، سایپرمترین، کلریپریفوس و یا تزریق سموم سیستمیک به تنه درخت به فاصله 10 تا 15 سانتی متر بالای سطح خاک در داخل سوراخ و محفظه های مشخص در عمق 1 تا 1.5 سانتی متر قبل از ظهور لارو سن اول

.

آفت کرم خراط یا پروانه چوبخوار فری ( Zeuzera pyrina L )

آفات کرم خراط یا پروانه چوبخوار فری (شب پره پلنگی) یکی از آفات بسیار مهم در ایران است. این آفت میزبان هایی همچون درختان میوه، دانه دار، گلابی، گردو، نهالستان ها و به دارد. میزان جمعیت کرم خراط رو به افزایش است. گاهی جمعیت آن به مرحله طغیان آفت می رسد. یکی از اصلی ترین میزبان های کرم خراط، درخت گردو است که بیشترین خسارت را وارد می کند و باعث کاهش عملکرد درخت و یا مرگ آن می شود. اثرات خسارت این آفت به گونه ای است که می تواند یک درخت تنومند و قوی را خشک کندو از این رو با افزایش تعداد لارو های آن، انسداد آوند های چوبی و آبکش و عدم انتقال شیره خام و پرورده را به دنبال دارد.

فرم بالغ کرم خراط، حشره ای با بال های سفید و دارای نقاط تیره است و کاملا ظاهر آن به صورت پروانه می باشد که می توان آن را در طبقه بندی عمومی شب پره ها قرار دارد. کرم خراط یا پروانه فری دارای 4 دوره زندگی تخم، لارو، شفیره و حشره کامل است و هر دو سال یک نسل در کار دارد. تخم این آفت به صورت دسته ای مشاهده می شود. طول بدن حشره ماده 18 الی 28 میلی متر بوده و بالغ بر 400 الی 900 تخم می گذارد.

>تخم گذاری به گونه ای است که حشره ماده تخم های خود را در شکاف های تنه، شاخه و دالان های قدیمی و پر نشده از اثار آفات قبل بر روی تنه و شاخه می گذراد. تخم ها به صورت گرد و سفید مایل به زرد (رنگ صدفی) به طول 1/3 میلی متر است. خسارت اصلی این آفت در مرحله لاروی بوده که لارو کامل به طول 60 میلی متر بوده زرد رنگ، دارای خال های سیاه و سر قهوه ای متمایل به سیاه می باشد. لارو این حشره چوبخوار به خوبی قابل شناسایی و تشخیص است. اما توجه داشته باشید لاروهای نوزاد به رنگ گلی و فاقد نقاط سیاه است. شفیره های کرم خراط به رنگ قهوه ای روشن و به طول 28-35 میلی متر می باشد.

خسارت کرم خراط یا پروانه چوبخوار فری

>لاروهای سن اول پس از خروج از تخم، تار نازکی می تند و در داخل آن به مدت حداکثر دو روز قرار می گیرد و بعد از آن خارج می شوند. لارو های سن اول برگ های نازک و خشبی را مورد حمله قرار می دهد و بیشتر در محل اتصال دم برگ  به ساقه های نازک حضور دارند. درختان و شاخه هایی با قطر کوچکتر بیشتر تحت تأثیر کرم خراط قرار می گیرند.

>شاخه‌ها و درختان آسیب‌ دیده به گونه ای است که برگ‌ ها قهوه‌ ای و نوک شاخه‌ ها خشک می شود و آن ها در پایه تنه تجمع می کنند. در قسمت سوراo روی تنه، نفوذ لاروها به داخل آن و تغذیه کرم خراط با جمع شدن فضولات قابل تشخیص است. در درختانی که خسارت کرم خراط شدید است، در ازای هر 1 متر از شاخه ها، حدود 50 روزنه مشاهده می شود. شاخه های سوراخ شده شکننده می شود و به راحتی با باد می شکند.

کنترل

1. رعایت اصول زراعی
2. پوشاندن درز و شکاف درخت در جهت جلوگیری از تخم گذاری حشره
3. هرس و انهدام شاخه و قسمت آلوده به منظور جلوگیری از بیشرفت آفت
4. در کنترل اولیه این آفت باید در زمان تخم گذاری حشره صورت گیرد.
5. کاشت گیاهان تله مثل هویج
6. تله های فرمونی
7. کنترل بیولوژیک مثل سن های شکارگر
8. کنترل با سموم شیمیایی سیستمیک و تخم کش

جمع بندی

آفات بخشی اعظمی از خسارات در کشاورزی هستند که باید آن را را مرحله آستانه زیان خسارت اقتصادی کنترل نمود. زیرا آفات نه تنها باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می شوند. بلکه در کاهش تولید محصول نیز اثر گذارند. آفاتی از قبیل کرم های چوبخوار، آفاتی بسیار مهم و اقتصادی هستند. زیرا شناسایی اولیه این آفات دشوار بوده و اگر به موقه مبارزه و کنترل صورت نگیرد تغیان کرده و تمام زحمات بر باد می رود. پس با کنترل و شناسایی به موقع از سوسک چوبخوار می توان از ایجاد خسارت جلوگیری کرد.